GVK’nın 52’nci maddesinde, ziraî faaliyetlerden doğan kazancın ziraî kazanç olduğu belirtildikten sonra ziraî faaliyet, ziraî işletme, çiftçi ve mahsul kavramları tanımlanmıştır.

Ziraî kazançların tamamı, herhangi bir muafiyet ve istisna söz konusu olmaksızın gelir vergisine tâbidir.

Ziraî kazançlar, biri gerçek usul ve diğeri de stopaj usulü olmak üzere, sadece iki usule göre vergiye tâbi bulunmaktadır (Md:53).

GVK Mükerrer Madde 20/C uyarınca, kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan tarımsal destekleme ödemeleri gelir vergisinden müstesnadır.

 Stopaj Usulüne Göre Vergiye Tâbi Ziraî Kazançlar:

GVK’nın 54’üncü maddesinde yazılı işletme büyüklüğü ölçüsünü aşan çiftçiler ile bir adet biçerdövere veya bu nitelikteki bir motorlu araca yahut on yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olan çiftçilerin kazançları, gerçek usulde tespit edilerek yıllık beyan esasına göre, diğer bütün çiftçilerin kazançları ise gayrisafî tutarları üzerinden stopaj esasına göre vergiye tâbi tutulur. Stopaj esasına tabi olan çiftçiler beyanname vermezler.

GVK’nın 94/11’inci maddesine göre, çiftçilere, bunlardan satın alınan mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden kesilecek vergi oranları aşağıdaki gibidir:

• Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için, ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlarda % 1 ve diğerlerinde %2
• Bunlar dışında kalan diğer tüm ziraî mahsuller için, ticaret borsalarına tescil ettirilerek satın alınanlarda % 2 ve diğerlerinde % 4
• Ziraî faaliyet kapsamında ifa edilen hizmetlerden orman ürünlerine ilişkin olanlarda % 2 ve diğerlerinde % 4

Gerçek usulde vergilendirilmeyen ziraî kazançlar için yıllık beyanname verilmesi ve diğer gelirler için yıllık beyanname verilmesi halinde bunların beyannameye dahil edilmesi mümkün değildir (Md:86/1-a).

Ziraî ürün bedelleri üzerinden tevkif edilen vergilerin, tevkif yolu ile ödenen diğer vergilerde olduğu gibi, mutlaka aylık olarak, ertesi ayın 23’üncü günü akşamına kadar2 (Md:98) muhtasar beyanname ile beyan edilmesi ve tarh edilen verginin beyannamenin verildiği ayın 26’ncı günü akşamına kadar ödenmesi gerekmektedir (Md:119). Zirai ürün tevkifatları açısından üç ayda bir beyan usulü geçerli olmayıp, her ay muhtasar beyanname verilmesi şarttır.

Gerçek Usulde (Yıllık Beyan Esasında) VergiyeTâbi Ziraî Kazançlar:

Ziraî kazancın gerçek usulde tespiti, esas itibarıyla ziraî işletme hesabı esasına göre yapılır.Bu esasa göre ziraî kazanç, hâsılat ile giderler arasındaki farktır (Md:55). Hâsılatın hangi unsurlardan oluştuğu, Kanunun 56’ncı, giderlerin neler olduğu 57’nci ve hâsılattan indirilmeyecek giderler 58’inci maddesinde açıklanmıştır.

Ziraî istihsalde kullanılan gayrimenkullerin (bina ve arazi) satışından doğan kârlar ve zararlar hâsılata dâhil edilmez (Md:56/5). Bu usule göre yapılacak tespit sırasında, hesap dönemi başında mevcut mahsullerin değeri giderlere, hesap dönemi sonunda mevcut olanların değeri ise hâsılata ilâve edilir (Md:55).

Gerçek usulde vergiye tâbi ziraî kazancın işletme esasına göre tespiti kural olmakla beraber, dileyen çiftçilerin, yazılı talepte bulunmak şartı ile, müteakip yıldan itibaren bilânço esasına tâbi olmaları mümkündür. Bu takdirde, iki yıl geçmedikçe bilânço esasından dönülemez, kazancın bu esasa göre tespiti, 56 ilâ 58’inci maddelerde yazılı kurallara uyularak öz sermaye mukayesesi suretiyle yapılır (Md:59).

5300 Sayılı Kanun Kapsamında Düzenlenen Ürün Senetlerine İlişkin İstisna:

5904 Sayılı Kanun’un 4’üncü maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen ve 6527 sayılı Kanunla değiştirilmiş bulunan geçici 76’ncı madde uyarınca; 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar, 31/12/2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesna olup, istisna edilen bu kazançlar üzerinden GVK’nın 94’üncü maddesi kapsamında tevkifat yapılmaz. Anılan madde uyarınca münhasıran bu kazançlar için gelir vergisi mükelleflerince yıllık beyanname verilmez, bu kazançlar verilecek beyannamelere dâhil edilmez.

Dolayısıyla tarımsal ürünlerin, 5300 Sayılı Kanun kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin devri yoluyla teslim edilmesi durumunda; 31/12/2028 tarihine kadar, GVK’nın 94/11’inci maddesi kapsamındaki gelir vergisi tevkifatı yapılmayacak ve bu senetlerin teslimi dolayısıyla 31/12/2028 tarihine kadar elde edilecek kazançlar için gelir vergisi mükelleflerince yıllık beyanname verilmeyeceği gibi bu kazançlar verilecek beyannamelere de dâhil edilmeyecektir.