9 Haziran 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7326 sayılı “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun” uyarınca, VUK’un geçici 31’inci maddesinde yapılan yeni düzenlemeler çerçevesinde, taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (ATİK) yeniden değerlenmesine (güncellenmesine) yeniden olanak sağlanmıştır. Getirilen düzenleme kapsamında, sadece taşınmazlar değil, ATİK’ler de yeniden değerlemeye tabi tutulabilir.

Birçok işletme aktiflerinde kayıtlı gayrimenkullerini satarak yeni yatırımlar yapmak veya birikmiş borç yükünden kurtulmak için satış alternatifini düşünse de ağır vergi yükü nedeniyle bu kararlarını uygulama imkanı bulamıyordu. Bu haftaki yazımızda konunun teknik yönü ağırlıklı olsa da işletmeler açısından son derece önemli olan bu konuyu açıklamaya çalışacağız.

Yeniden Değerleme Uygulamasının Kapsamı:

Yeniden değerleme uygulamasından;

Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilir.

Finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler, işletme hesabı (zirai işletme hesabı dâhil) esasına göre defter tutan mükellefler, serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler ile Vergi Usul Kanunu’nun 215’inci maddesi uyarınca kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler bu uygulamadan yararlanamazlar.

Yeniden Değerleme Sonucu Oluşacak Fon Hesabı Ve Vergi Kesintisi:

Yeniden değerleme neticesinde taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelecek değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilmelidir.

Sadece %2 Tutarında Vergi Ödenecek

Fon hesabına alınan ilgili tutar üzerinden, % 2 oranında vergi hesaplanmalıdır. Anılan % 2’lik verginin, değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi ve ilk taksitinin beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitlerin beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenmesi gerekmektedir.

Ödenen vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilemeyecek olup, gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde de gider olarak dikkate alınamaz.

Amortisman Ve Kıymetlerin Satışı:

Mükellefler yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazları (boş arsa ve araziler hariç) & amortismana tabi iktisadi kıymetleri için amortismanı, yeniden değerleme sonrasında bulunan değerler üzerinden ayırmaya devam ederler.

Buna göre, yeniden değerlemeye tabi tutulmuş ve üzerinden amortisman ayrılan taşınmazlar & amortismana tabi iktisadi kıymetler için 2021 ve ilerleyen yıllarda, yeniden değerlenen tutarlar üzerinden amortisman ayrılmalıdır.

Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde satış kazancı yeniden değerlenmiş tutarlar üzerinden hesaplanmalıdır. Buna göre, ilgili taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin değerine ilave edilen yeniden değerleme farkları, maliyet olarak dikkate alınacaktır. Şayet, Kurumlar Vergisi Kanununun 5/1-e maddesinde belirtilen % 50’lik taşınmaz satışı istisnasına ilişkin koşullar sağlanıyorsa, istisna kazanç tespit edilirken de, yeniden değerleme farklarının maliyet olarak dikkate alınacağı tabiidir.

Ayrıca, anılan taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması yahut bir şekilde elden çıkartılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında izlenen tutarlar, herhangi bir şekilde kurum kazancıyla ilişkilendirilmeyecektir. Yani satış kazancına eklenmeyecektir. Bu durumda, fon hesabı kayıtlarda kalmaya devam edecektir.

Şirketler açısından çok önemli bir avantaj sağlayan ve sonraki dönemlerde vergi yükünü önemli ölçüde hafifleten bu düzenlemeden yararlanılması son derece önemlidir.

Bir Örnek

Şirketler açısından çok önemli bir avantaj sağlayan ve sonraki dönemlerde vergi yükünü önemli ölçüde hafifleten bu düzenlemenin sağlıyacağı fayda aşağıda bir örnekle açıklanmıştır.

%2 Dışında Vergilendirilmeyecek Değer Artışı 18.150.327 TL

X. A.Ş. Aralık 2011 ayında 10.000.000 TL’ye fabrika binası satın almıştır. Şirket tarafından anılan bina için her yıl % 2 oranında amortisman ayrılmış olup, 09/06/2021 tarihi itibarıyla ayrılan toplam amortisman 2.050.000 TL’dir.

Anılan taşınmazı yeniden değerlemeye konu eden şirketin, ilgili taşınmaz için hesaplayacağı değer artışı aşağıdaki tabloda hesaplanmıştır:

Taşınmazlar Ve ATİK’lerin  Mahiyeti:

4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 704’üncü maddesi uyarınca taşınmazlar; arazi, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar ile kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümleri ifade etmektedir.

ATİK’ler ise işletmede bir yıldan fazla süreyle kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan ve 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca amortisman mevzuuna giren iktisadi kıymetleri (örneğin, tesis, makine ve cihazları, alet, edevat, mefruşat, demirbaş gibi kıymetleri) ifade etmektedir.

Mükellefler yasal defter kayıtlarında yer alan taşınmazların ve / veya ATİK’lerin tamamı veya bir kısmı için bu uygulamadan yararlanılabilir.

Yeniden Değerlemenin Yapılacağı Süre:

Mükellefler, 7326 sayılı Kanunun 11’inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarih olan 09/06/2021 tarihi itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan taşınmazları & ATİK’leri ve bunlara ait amortismanlar esas alınmak suretiyle 31/12/2021 tarihine kadar yeniden değerleme işlemini yapılabilecektir.

VUK’un geçici 31 inci madde uygulamasından yararlanılması için, söz konusu tarihe kadar yeniden değerleme işleminin yapılması ve değer artışına ilişkin aşağıda belirtilen şekilde hesaplanan verginin de değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi ve ilk taksitinin beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitlerin beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenmesi gerekmektedir.

Yeniden Değerleme Oranının Hesaplanması:

Yeniden değerlemede, taşınmazlar ve  ATİK’lerin ve bunlara ait amortismanların Vergi Usul Kanununda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve söz konusu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarih olan 09/06/2021 itibariyle yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır.

Diğer taraftan, taşınmazlar ve amortismana tabi iktisadi kıymetler için amortismanın herhangi bir yılda ayrılmamış olması halinde, yeniden değerleme tutarını tespit ederken, amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılır.

Taşınmazların ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin, yukarıda belirtilen değerlerinin ve bunlara ilişkin amortismanların yeniden değerleme oranı ile çarpılması sonucunda yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.

Yeniden değerlenme yapılırken, Vergi Usul Kanunun 272’nci maddesi uyarınca maliyet bedeline intikal ettirilen giderler ile 163 ve 334 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri uyarınca maliyet bedeline dâhil edilen kredi faizleri ve kur farkları da dikkate alınacaktır.