İşçinin ölümü halinde geride kalan çocuklara halk arasında yetim aylığı olarak adlandırılan ölüm aylığı bağlanıyor. Ancak bazı şartlarla…    

Okurlarımızdan Nükhet Hanım gönderdiği e-postasında bir hafta önce işçi olarak çalışan babalarının vefat ettiğini, annelerini de beş sene önce kaybettiklerini, şimdi üç kardeş kaldıklarını söylüyor ve yetim aylığı alıp alamayacaklarını soruyor.

Nükhet Hanım öncelikle başınız sağ olsun… Gerek sosyal güvenlik mevzuatında gerekse de iş mevzuatında işçinin ölümü halinde hak sahiplerine tanınmış bazı haklar var. Bunlardan birisi de halk arasında yetim aylığı olarak bilinen çocuklara bağlanan ölüm aylığı.

Sorunuzda babanızın çalışma süresinden, çocukların evlilik veya çalışma durumundan bahsetmemişsiniz. Bu sebeple sorunuza genel bir cevap vermeye çalışacağım.

900 Gün Prim Gerekli

Ölüm aylığına hak kazanılabilmesi için süre ve prim şartları var. Şayet ölen işçi en az 5 yıldan beri sigortalıysa ve toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmişse ölüm aylığına hak kazanılıyor. Aksi halde ne yazık ki aylık bağlanmıyor.

Ancak işçi başına gelen bir iş kazası nedeniyle ölmüşse bu durumda hak sahiplerine ölüm aylığı değil ölüm geliri bağlanıyor. Ölüm gelirinin en önemli özelliği herhangi bir prim ödeme veya sigorta süresi şartının olmaması. Yani işçi için bir gün dahi prim ödenmişse hak sahipleri ölüm gelirine hak kazanıyor.

Erkek Çocukta Yaş Sınırı Var

Erkek çocuklara yetim aylığı bağlanabilmesi için bazı şartlar var.

– Çocuk 18 yaşından küçük olmalı. Bu yaş koşulu, orta öğrenim yapılıyorsa 20’ye, yükseköğrenim yapılıyorsa 25’e çıkar. Bu yaşlar doldurulunca aylık kesilir.

– Çalışmıyor olması gerekir. Eğer çalışmaya başlarsa aylık kesilir.

– Kendi sigortalılığı nedeniyle SGK’dan gelir veya aylık bağlanmamış olması gerekir.

Kız Çocuk Evlenirse Aylık Kesilir

Kız çocuklarda da aylık bağlanması için bazı şartlar var. Ancak kız çocuklarda erkeklerde olduğu gibi yaş şartı yok. Yani sayacağımız şartları taşıdıkları sürece aylık almaya devam ederler.

– Çalışmıyor olması gerekir.

– Kendi sigortalılığı nedeniyle SGK’dan gelir veya aylık bağlanmamış olması gerekir.

– Evli olmamaları gerekir.

Eğer kız çocukları evlenirlerse veya resmi nikah olmadan birisiyle aile hayatı yaşadıkları tespit edilirse yetim aylıkları kesilir. Bu sebeple kız çocukların SGK’dan haksız yere aylık almamaya dikkat etmeleri gerekiyor. Aksi halde haksız olarak aldıkları aylıkları faiziyle geri ödemeleri gerekiyor.

Malul Çocukta Yaş Şartı Yok

Eğer yetim kalan çocuğun %60 oranında çalışma gücü kaybı olduğuna dair raporu varsa yetim aylığı bağlanmasında yaş ve evli olmama şartı aranmıyor. Yani malul bir kız çocuk evlense bile aylığı kesilmiyor.

Bunun yanında malul çocuklar çalışmaya başlarlarsa veya SGK tarafından kendi çalışması nedeniyle gelir veya aylık bağlanırsa yetim aylığı kesiliyor.

Aylık Yoksa Toptan Ödeme Var

Eğer yetim aylığı bağlanması için gerekli olan 5 yıllık sigortalılık süresi ve 900 gün prim yatırma şartları sağlanmamışsa çocukların başka bir hakları var.

Bu durumda işçinin kendi adına bildirilen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri güncellenerek çocuklara toplu olarak ödeniyor. İşte yapılan bu ödemeye ölüm toptan ödemesi deniyor.

Kıdem Tazminatını Unutmayın

Ölen işçinin hak sahiplerinin almaları mümkün olan ancak çoğu zaman ihmal edilen bir ödeme de kıdem tazminatı. Eğer ölen işçinin işyerinde bir yıldan fazla çalışması varsa hak sahipleri işverenden kıdem tazminatı da alabilir.

Ölüm Tazminatı da Var

Borçlar Kanunu’nun 440’ıncı maddesine göre; sözleşme işçinin ölümüyle kendiliğinden sona erer. Bu durumda da geride kalanlara işverence ölüm tazminatı ödenmesi gerekiyor.

Peki bu tazminatı kimler alabilir? Kanun hükmüne göre; bu durumda işveren,

– İşçinin sağ kalan eşine

– Ergin olmayan çocuklarına,

– Bunlar yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere (anne, baba, kardeş…), ölüm tazminatı ödemekle yükümlü.

Ölüm tazminatının tutarının belirlenmesinde ikili bir ayrıma gidilmiş. Buna göre; – 5 yıldan az hizmet ilişkisi varsa, ölüm gününden başlayarak bir aylık,

– Hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse iki aylık, ücret tutarında bir ödeme yapılması gerekiyor. Ölüm tazminatının hesaplamasında dikkate alınacak ücret ise işçinin aldığı son ücrettir.