Son dönemlerde kamuoyunu en çok meşgul eden ve çözüm bekleyen önemli konulardan biri de EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) konusudur. Bu konu bugün itibarıyla yaklaşık 4 milyon 600 bin kişiyi ilgilendirmesi nedeniyle sürekli tartışılmakta siyaset, konuyla ilgili sivil toplum kuruluşları ve konunun muhatabı gerçek kişileri bir an önce sonuç odaklı bir çalışma yapılarak netice alınması konusunda zorlamaktadır. Sorunun nihai anlamda çözümü konusunda tartışmanın başladığı günlerden bugüne kadar önemli mesafeler alındığını söyleyebiliriz.Ancak konuyla ilgili ÇSGB Sn. Vedat Bilgin sorunun Aralık ayında çözüleceği sözünü vermesine rağmen konuyla ilgili konunun muhatabı sivil toplum örgütlerinin taleplerinin ne ölçüde karşılanacağı nasıl bir orta yolda buluşulacağı henüz netlik kazanmamıştır.

EYT’liler Çalışmaya Devam Edecekler Mi?

EYT sorununun çözülmesinin akabinde milyonlarca sigortalı emekliliğe hak kazanmış olacak. Bu sayının ne kadar olacağı EYT düzenlemesinin kapsamına göre değişebilecek. 2019 yılında SGK’nın yayınladığı rapora göre toplam EYT’li sayısı 6,3 milyon kişi idi. 2023 yılına kadar bu kişilerden emekli olanların bulunacağı düşünüldüğünde, çıkartılacak yasadan faydalanacak EYT’li sayısının 4-5 milyon civarında olacağı varsayılabilir. Bu kişilerin büyük çoğunluğu ise özel sektörde çalışan 4/a kapsamındaki sigortalılardan oluşmakta.
Yapılan çalışmalar ve SGK İstatistikleri EYT’lilerin 40-52 yaş arasında yoğunlaştığını göstermekte. Öyle ki 50 yaşından sonra 4/a kapsamındaki sigortalılarda hızlı bir şekilde aktiflik azalmakta ve pasif duruma geçilmekte. Dolayısıyla ülkemizde emeklilik hakedildikten sonra çalışmaya devam etme/edebilme oranı düşmekte ya da kayıt dışı çalışma tercih edilmekte.
Yapılacak EYT düzenlemesi sonucunda sigortalıların çalışma hayatına katılım açısından hangi senaryolar karşımıza çıkabilir?
1- Sigortalı EYT düzenlemesinden yararlanmayı hak etse bile emekli olmayıp çalışmaya devam edebilir.
2- Sigortalı emekli olup tamamen pasif duruma geçebilir (çalışmayabilir).
3- Sigortalı emekli olduktan sonra aynı veya farklı bir işyerinde çalışmaya devam edebilir. Bu durumda emekli maaşı kesilir veya sosyal güvenlik destek primi (SGDP) ödemek zorunda kalınır.

EYT Düzenlemesi İşverenleri Etkiliyor Mu?

Bugüne kadar EYT sorununun neden kaynaklandığı, kazanılmış bir hak kaybının olup olmadığı, alternatif çözümlerin neler olduğu, SGK’ya maddi yükünün ne kadar olabileceği gibi hususlar kamuoyunda sıkça tartışıldı ve birçok gazeteye haber konusu edildi. Bu yazımızda bugüne kadar EYT düzenlemesinin ele alınması gereken ve ihmal edilmiş başka bir yönünü dile getirmeye çalışacağız.Hiç tartışılmayan ancak işverenler açısından son derece önemli olan bu konuda işverenler ne yapmalılar? Bu konu onları nasıl etkileyecek konuları üzerinde duracağım.

İşverenlerimiz Önemli Bir Tazminat Yüküyle Karşılaşabilir

Yukarıda belirtilen senaryolardan ikinci ve üçüncüsü işverenleri etkileyebilecek sonuçlar ortaya çıkarabilir. Bu sonuçlardan en önemlisi  hiç kuşkusuz kıdem tazminatı ödenmesi. EYT’den faydalanıp emekli olan çalışanına işverenin kıdem tazminatı ödemesi gerekiyor.

Sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için çalıştığı işinden ayrılması ve yazılı istekte bulunması gerekiyor. Bu nedenle emekli olduktan sonra SGDP ödeyerek çalışma imkânı bulunan işçiler hem yaşlılık aylığını bağlatmak hem de kıdem tazminatı alabilmek için istifa etmeyi tercih etmekteler.
İşçinin emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam etmesi halinde de kıdem tazminatı ödenmesi mümkün olmakta. Bu durumda, emeklilik nedeniyle ödenen kıdem tazminatının önceki dönemi sıfırlamamakta, nihai olarak işyerinde ayrılma halinde ise kıdem tazminatının son işten ayrılma tarihindeki ücret ve bütün süre üzerinden hesaplanması gerekmekte ve önceki ödenen kıdem tazminatı sadece mahsuba konu olmaktadır.

Sonuç olarak EYT düzenlemesi sonucunda işverenler ciddi anlamda kıdem tazminatı yükü ile karşı karşıya kalabilecekler. Dolayısıyla işverenlerin olası bir EYT düzenlemesi neticesinde emekli olacak çalışanlarını şimdiden tespit etmesi, ödenecek kıdem tazminatı tutarları için tahmini hesaplamalar yapmaları ve kıdem tazminatı tutarları için karşılık ayırmaları faydalı olacaktır.

Boşluklar Nasıl Dolacak?

EYT düzenlemesi sonucunda emekli olup işten ayrılmayı tercih edeceklerin büyük çoğunluğu işyerinde tecrübesi olan ve yerleri zor doldurulacak çalışanlardan oluşmakta.

Dolayısıyla EYT düzenlemesinden sonra işyerlerinde insan kaynakları noktasında da bazı sıkıntıların ortaya çıkması olası. Bu nedenle işverenlerin bu hususta da bir ön çalışma yapmaları, işten ayrılması muhtemel işçi sayısını belirlemeleri ve alternatif çözümler üzerinde kafa yormaları yerinde olacaktır.

Ayrıca EYT düzenlemesi nedeniyle emekliliğe hak kazanan çalışanların, işveren tarafından çalışmaya devam etmesinin istenmesi halinde, ücret pazarlığı noktasında avantajlı olacaklarını söylememiz yanlış olmayacaktır. Bu durum da işverenler açısından önümüzdeki yıl ayrı bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır diyebiliriz.

Yapılacak Düzenlemenin Kayıt Dışılığı Tetikleyecek Etkileri Olabilir

EYT düzenlemesi sonucunda yukarıda saydığımız hususlar dışında  aşağıda belirteceğimiz hususu da eklememiz mümkün. Böyle bir durumda işverenler ve sigortalılar, nasıl olsa emekli olunduğu gerekçesiyle, kayıt dışı (sigortasız) çalışma yönünde anlaşabileceklerdir. Bu da öncelikle SGK’yı prim kaybı şeklinde etkileyecektir. Ancak bunun yanı sıra işverenin yaptırımla karşı karşıya kalması da söz konusu olabilecektir.Kayıtdışı konusunda da SGK’nın şimdiden çalışmalara başlaması faydalı olacaktır.