Dile kolay… 11 ilde 15 milyon insanımızı etkileyen 3 büyük depremin izlerini mimar gözüyle ve de üstlendiği Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı sorumluluğuyla inceledi.

Dönüşünde…

Tarihi Çarşılar Federasyonu Başkanı Muhsin Özyıldırım’la tarihi çarşılardaki izlenimlerini konuştu.

Sorduğumuzda…

Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Hayrettin Eldemir önce şuna dikkat çekti:

“Deprem bölgesinde barınma sorununu çözmek için geçici ve kalıcı konut faaliyetlerine geçildi. İhmal edilmemesi gereken bir husus, deprem sonrası kadim bir yerleşim olan Antakya gibi şehirlerimizde merkezi seyreltip donatı alanları artırılıp kültürel mirası koruma altına almak lazım. Ayrıca geleneksel ticarete uygun olarak ticari merkez ivedilikle oluşturulmalı.”

Düşüncesi şu:

“Deprem bölgesindeki kentlerin vitrini olan; kente özel tatları, kokuları, renkleri, objeleri bünyelerinde barındıran tarihi çarşıların, geleneksel ticareti sürdüren, ahilik kültürü ile hizmet etmeye çalışan esnafı ile yeniden hayata geçmesine ivedilikle çaba sarf etmek gerekiyor.”

Ardından…

Deprem illerinde geleneksel çarşı esnafı ve örgütleriyle temasa geçilip “kültürel mirasın korunması” çağrısı yaptı.

Şunu vurguladı:

“Ülkemiz deprem kuşağında. Farklı afet riskleriyle de hep karşı karşıya kaldığı için birçok tecrübeyi bünyesinde barındırıyor.”

Farklı afet tecrübesine örnek verdi:

“Bursa kent tarihinin 1854 depreminden sonra yaşadığı en büyük doğal afet, 24 Ağustos 1958 tarihinde Bursa Kapalı Çarşısı’nda meydana gelen yangın denilebilir.”

Yangını…

“Geleneksel çarşı afetlerinden biri” olarak yorumlayıp şunu söyledi:

“ Osmanlı dönemi mimari zevkini yansıtan han, hamam, cami ve çarşılar 1958 yangınında harabe haline geldi, kentte binlerce ailenin geçim kapısı ve kent ekonomisinin kalbinin attığı yer olan Tarihi Bursa Kapalı Çarşısı büyük zarar gördü.”

Haksızlık edilen gençler büyük sınav verdi

İzlenimlerini…  “Devletimizin çalışmaları, milletimizin bütünleşme kapasitesi, bu coğrafyada yaşama zorluğumuzu aşmamız konusunda en büyük güvence” diyerek aktaran Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Hayrettin Eldemir şuna dikkat çekti:

“Z kuşağı gibi isimlendirmelerle haksızlık ettiğimiz gençlerimiz bu afette çok güzel bir imtihanı başarı ile geçtiler.”

Küçük Kıyamet’ten sonra büyük felaket: Kapalıçarşı yangınında ne oldu?

Bursa’yı yıkan… 1855 yılındaki depreme Küçük Kıyamet deniyor. 24 Ağustos 1958’deki Kapalıçarşı yangını ise büyük felaket kabul ediliyor.

Ciltevinde gazocağı devrilmesiyle başlayan yangınla ilgili arşiv taraması yapan Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Hayrettin Eldemir şunları aktardı:

“Cumhurbaşkanı Celal Bayar, 26 Ağustos sabahı saat 04.10’da Umur yatı ile Mudanya’ya geldi, yetkililerden bilgi aldıktan sonra 05.45’te yangın bölgesine gitti.”

Devam etti:

“Yangın bölgesini gezen Bayar Ulucami önünde felaketzedelere yaptığı konuşmada, ekonomik kayıpların hükümet tarafından telafi edileceği sözü verdi.”

Ardından…

26 Ağustos akşamı gelen Başbakan Adnan Menderes’in Maliye Bakanı Hasan Polatkan, Bursa Valisi İhsan Sabri Çağlayangil’lle yangın sahasında inceleme yapıp “ıstırapların en kısa zamanda dindirileceğini” söylediğini aktardı.

Piccinato Planı Kapalıçarşı yangınıyla kazanıldı

Felaketi yaşayan Bursa’nın kazanımını Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Hayrettin Eldemir anlattı:

“İtalyan Planlamacı Luigi Piccinato danışmanlığında, Emin Canpolat’ın başkanlık ettiği 4 kişilik ekip Bursa’nın nazım planını oluşturdu. Bursa’nın doğu-batı ekseninde, Ankara Yolu ile İzmir Yolu uzantısında, Uludağ eteklerine doğru gelişen kent haline gelmesinde bu plan, dolayısıyla Kapalı Çarşı yangını belirleyici oldu.”

Kapalıçarşı’da dükkanı yanan esnaf için 7 farklı noktada işyerleri yapıldı

Dönemin… Gazete arşivlerini tarayan Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Hayrettin Eldemir, 24 Ağustos 1958’deki Kapalıçarşı yangını sonrası yapılanları yıllar sonra anımsattı.

İlk toplantıya…

Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın başkanlık ettiğini ve “dükkanı yanan esnada 10 yıl vadeli kredi” kararı alındığını anımsatıp; milletvekilleri, Vali İhsan Sabri Çağlayangil ve Belediye Başkanı Reşat Oyal’la Ankara’dan gelen bürokratların katıldığı ikici toplantı kararını şöyle aktardı:

“Felaketzede esnaf için Zafer Meydanı ile 40 Merdivenler altında, Ulucami ve Orhan Camii avlularında, Koza Hanı’nda, Erkek Enstitüsü bahçesinde, sebze halinde yeni ve geçici binaların yapımına başlanması, Zafer Meydanı ve Setbaşı’nda belediyeye ait boş dükkânların yangında felakete uğrayanlara tahsis edilmesi kararlaştırıldı.”

Yangından 3 ay sonra esnaf dükkanlarına kavuştu

Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Hayrettin Eldemir şu bilgileri de verdi:

“Bursa Belediyesi Koza Han, Ulu Cami ve belediye civarında 156 dükkânı 12 Aralık 1958 tarihinde kura ile felaketzede iş sahiplerini belirledi, 156 geçici baraka faaliyete geçirildi. Yangın İnşaat Yerleştirme Komisyonu tarafından yaptırılan 78 dükkân ile Bursa İmar Hareketinde kullanılmak üzere 180 dükkân da dağıtıldı.”

3 ay içinde de Eski Hal yerinde 1000’e yakın işyeri inşaatı tamamlandı.