Türkiye’nin serbest ticaret anlaşması (STA) yaptığı 17 ülke ve ülke grubu ile dış ticareti, son 5 yılda yüzde 50 artarak yaklaşık 39 milyar dolara yükseldi.

İhracatçıların dış pazarlarda, rakipleri ile eşit şartlarda rekabet edebilmesi açısından büyük önem taşıyan STA’lar son yıllarda Türkiye’nin dış ticaretine önemli katkı sağladı. 

AA muhabirinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden derlediği bilgilere göre, STA anlaşması imzalanarak yürürlüğe giren 17 ülke ve ülke grubu içinde tutar bazında dış ticaret hacminin en fazla arttığı ülke grubu EFTA (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn) oldu. Türkiye ile EFTA arasında imzalanan STA, 1992 yılında yürürlüğe girerken, söz konusu ülke grubu ile dış ticaret, son 5 yılda 3,1 milyar dolar artarak 9,5 milyar dolar seviyelerine ulaştı.

Dış ticaret hacminin 1 milyar dolar seviyesinde seyrettiği ülkeler arasında en hızlı artış yaşanan ülke ise Fas olarak kayıtlara geçti. Fas ile dış ticaret hacmi 2010 yılında 1 milyar dolar iken geçen yıl sonu itibarıyla 2 milyar doların üzerine çıktı.

Fas dışındaki ülkelerle de dış ticarette yüksek artışlar yakalanırken, STA anlaşması yapılan ülke ve ülke grupları arasında dış ticaret hacminin düştüğü tek ülke Suriye oldu. Suriye ile yapılan STA, bu ülke ile yaşanan gerginlikler nedeniyle 2011 sonunda askıya alınırken, 2010-2014 arasında bu ülkeyle dış ticaret hacmi yüzde 19 gerileyerek 1,9 milyar dolara düştü.

Böylece STA imzalanan 17 ülke ve ülke grubu ile Türkiye arasındaki toplam dış ticaret hacmi, 5 yılda yaklaşık yüzde 50 artarak geçen yıl sonu itibarıyla 38 milyar 751 milyon dolara yükseldi. 

Bu arada, Türkiye’nin Lübnan, Kosova, Malezya, Moldova ve Faroe Adaları ile imzaladığı STA’ların onay süreçlerinin tamamlanmasının ardından yürürlüğe girmesi bekleniyor.  

– STA gümrük duvarlarını kaldırıyor

STA, taraf ülkelerin kendi aralarında gümrük vergisi ve kısıtlamalarını kaldırmaları, ancak üçüncü ülkelere karşı ortak bir gümrük tarifesi oluşturmamaları, anlaşma dışında kalan üçüncü ülkelere her üye ülkenin kendi milli gümrük tarifesini uygulayabildiği bir ekonomik birleşme olarak tanımlanıyor.

STA’larda Gümrük Birliği Anlaşması’ndan farklı olarak üçüncü ülkelere ortak bir gümrük tarifesi uygulanmazken, serbest dolaşım ilkesi yerine menşe kuralları göz önünde bulunduruluyor. Böylece anlaşmanın tarafları aralarında belirledikleri ürün gruplarında gümrük kısıtlamalarını yüzde 100’lere varan oranda kaldırarak karşılıklı ticaretin gelişmesinin önünü açıyor.  

TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin STA imzalayarak yürürlüğe koyduğu ülke ve ülke grupları ile son 5 yılda dış ticaretindeki (milyon dolar) değişim şöyle:

Ülke	2010	2014	değişim (%)
EFTA	6.420	9.515	48
Güney Kore	5.068	8.019	58
İsrail	3.440	5.831	70
Mısır	3.177	4.738	49
Fas	1.021	2.047	100
Suriye	2.337	1.918	-19
Gürcistan	1.060	1.677	58
Tunus	995	1.112	12
Ürdün	613	1.033	69
Sırbistan	416	781	88
Şili	393	562	43
Bosna-Hersek	296	493	67
Makedonya	315	427	36
Arnavutluk	241	416	73
Filistin	41	94	129
Karadağ	33	42	27
Morityus	30	46	53
Toplam	25.896	38.751	50