Türkiye tarafından Rusya yaptırımlarının, Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) taşınması durumunda, Rusya’nın haksız bulunması ve çözüme yanaşmaması halinde, Türkiye’ye ‘misilleme hakkı’ tanınabilecek.

DTÖ verilerinden derlenen bilgilere göre, Türk menşeli ürünlerin ithalatına dönük yaptırımlar ile gümrüklerde ürünlerin gereğinden uzun süre bekletilmesi nedeniyle doğan zararlardan dolayı Türkiye, Rusya’yı DTÖ anlaşmaları, Ticaret ve Tarifeler Genel Anlaşması (GATT) ile Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) hükümleri kapsamında DTÖ’ye şikayet edebilecek. Böyle bir durumda konu DTÖ’nün Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması’nda (AHM) ele alınacak.

BEŞ AŞAMADAN OLUŞUYOR

Sırasıyla ‘danışmalar, panel, temyiz, onaylama ve uygulama’ olmak üzere 5 aşamadan oluşan söz konusu mekanizmada, Türkiye ile Rusya arasındaki sorunda ilk aşamada çözüm sağlanabileceği gibi sonraki aşamalarda haksız olduğunun tespiti ve çözüme yanaşmaması halinde Rusya’nın ‘misilleme’ uygulamasıyla karşı karşıya kalması gündeme gelecek. DTÖ, Rusya’nın yükümlülüklerini yerine getirmemesi dolayısıyla Türkiye’ye misillemede bulunma yetkisi verecek.

AB İLE SORUNLARI SÜRÜYOR

Gelişmiş ülkelerin en çok faydalandığı Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması’nda, en fazla şikayet ABD ve Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden olurken, Rusya, 4’ü şikayetçi, 6’sı şikayet edilen ülke olarak 10 kez yer aldı ve 28 uyuşmazlık konusunda da üçüncü taraf oldu. AB, Ukrayna krizi sonrası Rusya’dan 4 konuda şikayetçi olurken, şikayet konularını,’otomobil ithalatına uygulanan vergiler, AB’den domuz ithalatına yasak, tarım ve sanayi ürünlerinde ithalatta yüksek tarifeler uygulanması, ithal otomobillere geri dönüşüm adı altında vergi uygulaması’ oluşturdu. 

Rusya ise AB’nin anti-damping ve enerji uygulamaları dolayısıyla şikayetçi oldu. Rusya ile AB arasında ‘danışma’ aşamasında çözülemeyen söz konusu uyuşmazlıklar, ‘panel’ aşamasında değerlendirilmeye devam ediyor. Türkiye ise DTÖ’nün Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması’nda 2’si şikayetçi, 9’u ise şikayet edilen ülke olmak üzere 11 kez yer aldı. Söz konusu 11 uyuşmazlığın 8’i danışma aşamasında çözülürken, üçü panele taşındı. Bunun yanında Türkiye, 70 uyuşmazlığa da üçüncü taraf olarak katılım sağladı. 

‘TÜRKİYE HAKLI’

TEPAV Çok Taraflı Ticaret Araştırmaları Merkezi Başkanı Bozkurt Aran, Rusya’nın Türkiye’ye karşı ekonomik ve ticari yaptırımlarının kesinlikle DTÖ anlaşması ve kurallarına aykırı olduğunu belirtti. DTÖ ülkelerinin ‘silah, patlayıcı, bir ülkeden tehdit algılaması’ gibi belirli durumlarda GATT’ın 21. maddesi uyarınca mal ithalatını yasaklamasına izin verildiğini ifade eden Aran, Rusya’nın Türkiye’ye uyguladığı ambargoyu iç hukuk kurallarına dayandırdığını, 21. maddeye atıfta bulunmadığını söyledi. 

Rusya’nın DTÖ anlaşması ve kurallarına aykırı olarak yaptırım uyguladığını savunan Aran, ”Rusya, aynı zamanda Türk malları içinde de seçim yapıyor. Örneğin limona yasak koymuyor, diğer mallara yasak koyuyor. Rusya’nın hukuken bunu yapması mümkün değil. Rusya’nın, DTÖ’nün kurallarını sadece üyeliğinin ikinci yıllında hiçe sayması anlaşılır bir davranış değil” diye konuştu.