Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü (EPPEN) Başkanı Volkan Özdemir, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Rusya, İran ve Türkmenistan’ın petrol ve doğalgaz ihracında Çin’i hedeflediğini ve 2020’den sonra bütün petrol ve gaz yollarının bu ülkeye çıkarak Asya enerji denkleminde kazananın Çin olacağını söyledi.

Özdemir, Çin’in şu anda enerji tüketiminin ağırlıkla kömüre dayandığını ifade ederek, ülkenin enerji çeşitliğinde yenilenebilir ve doğalgazın payını artırmak istediğini dile getirdi.

Çin’in 2020 hedefleri arasında Rusya’dan yıllık 38 milyar metreküp, Türkmenistan başta olmak üzere Orta Asya’dan yılda 60 milyar metreküp ve 6-7 yıl sonra ise İran’dan 20-30 milyar metreküplük gaz almayı planlandığını söyleyen Özdemir, böylece Çin’in gaz portföyünü çeşitlendireceğini vurguladı.

Özdemir, Çin’in 2020 enerji ilişkilerinde asıl oyuncu olacağına dikkati çekerek, “Enerji iktisadında temel bir kural vardır. Arz talebi yaratmaz, talep arzı çeker. Bir ülkede veya bölgede ekonomik büyüme varsa o gelişmeyi sürdürmek için enerji kaynaklarına ihtiyaç duyulur, dolayısıyla o büyüme enerji kaynaklarını kendisine çeker” dedi.

– İran gazı zaman alacak

İran’ın, yaptırımların da etkisiyle son yıllarda petrol ve doğalgaz ihracında Avrupa yerine Asya’yı hedefleyeceğini savunan Özdemir, 2012’deki yaptırımlardan önce İran’ın toplam petrol ihracatı içerisinde Avrupa Birliği’nin payının yüzde 20’yi geçmediğini anımsattı. Özdemir, “Sanıldığının aksine İran Avrupa’da pazar payı kaybını çok önemsemiyor” dedi.

Özdemir, İran’ın Asya enerji piyasasına yönelme nedeninin politik değil ekonomik olduğunun altını çizerek, “Hem gaz fiyatları hem de doğalgaz talebi Avrupa’da Asya’ya göre daha düşük. Avrupa’da gaz talebi son 5 yılda azalırken, başta Çin olmak üzere Asya pazarlarında gaz talebi giderek artıyor” açıklamasında bulundu.

İran üzerindeki yaptırımların kaldırılmasıyla ülkenin petrol ihracını günlük ortalama 500 bin varil yükseltebileceğini ancak İran’ın kayda değer oranda petrol ihracını artırmak için 3-4 yıl içinde günlük ortalama 2 milyon varil artırması gerektiğini ifade eden Özdemir, İran’ın doğalgaz ihracını ise 6-7 yıl içinde yükseltebileceğini bildirdi.

Özdemir, yaptırımların kaldırılması durumunda İran’ın Batılı bankalardaki parasının serbest kalacağına ve böylece kendi petrol ve gaz endüstrisine yatırım yapabileceğine dikkati çekerek, “Ancak eksik olan sermaye ve teknolojinin İran’a yönlendirilmesi hemen mümkün değil, ayrıca İran gaz piyasasındaki verimsiz iç tüketimin dengelenmesi de gerekli” dedi.

– Rusya kaybeden olacak

İran üzerindeki yaptırımların kalkması ve ülkenin petrol ve gaz ihracatını artırmasıyla enerji sektöründe uzun vadede en büyük kaybedenin Rusya olacağını söyleyen Özdemir, “İran, kapılarını açmasıyla Asya pazarında Rusya’nın en büyük rakibi olacak. Şu anda Rusya ile Tükmenistan arasında da bir rekabet yok ancak Çin’e yönelik projeleri tamamlanınca 2020’lerde bu rekabet de oluşacak” dedi.

Özdemir, Rusya’nın doğusundan Çin’e gitmesi planlanan “Sibirya’nın Gücü” adlı projede ilk gaz akışının 2019’da sağlanacağını, projenin ise yıllık 38 milyar metreküplük gaz taşıma kapasitesine 2021’de tam olarak ulaşması beklendiğini kaydederek, yıllık ortalama 60 milyar metreküp gazı Türkmenistan’dan taşıyacak olan boru hattının ise 2017’de tam kapasiteye ulaşmasının hedeflendiğini dile getirdi.

– Enerji piyasalarında yuan endeksi

Çin’in, Rusya ile yaptığı anlaşmada ilk defa doğalgaz ticaretinde doların yanında yuan endeksini kullanmaya ve uluslararası ticarette yuanı ön plana çıkarmaya başladığını ifade eden Özdemir, Türkmenistan ve İran’ın da bu yolu izleyebileceğini söyledi. Özdemir, şöyle devam etti:

“Çin, dolara karşı enerji emtialarında yuan endeksini oluşturmaya çalışıyor. Petrol de yuan endeksiyle satılmaya başlanacak. Gazda da bu petrolü 5 yıl gecikmeli olarak takip edecek. Artık ABD ve İngiltere’nin yanı sıra Çin’de de 2020’ler itibarıyla yuan endeksli petrol ve gaz ticaret merkezleriyle (hub) karşılaşacağız. Belki de Çin’in önderliğinde yeni bir Asya gaz hubı oluşacak. Çin, şu anda bunun altyapısını hazırlıyor. İşte bu nedenle İran’ın Çin’e gaz satışı önemli.”

Özdemir, Çin milli enerji devi CNPC’nin, projelerde finansman sıkıntısı yaşayan ülkelere yüksek finans kredileri sağlayarak ve avans ödemeleri yaparak yardımcı olduğuna dikkati çekerek, Çin’in yüksek finansman gücünü kullanarak kendi enerji güvenliğini sağladığını kaydetti.

İran’ın güneydoğusundan Pakistan’a giden gaz boru hattının Pakistan kısmı, İran üzerindeki yaptırımlardan dolayı henüz tamamlanmadı. Çin’li CNPC şirketi, geçen ay Pakistan hükümetine projenin tamamlanması için toplam maliyetin yüzde 85’ini finanse etmeyi teklif etmişti.