Beyin damar hastalıkları (inme),tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en fazla fonksiyon kaybına yol açan ve tüm nedenlerden ölümler arasında ikinci sırada olan bir hastalıklar grubudur. Her yıl dünyada 17 milyon kişi inme geçiriyor ve bunların 6 milyonu hayatını kaybediyor. Ülkemizde de her yıl 130.000’in üzerinde yeni inme vakası gelişmekte olup, bu hastaların yüzde 20’si erken dönemde, yüzde 30’u ise bir yıl içinde hayatını kaybediyor. 

 Nöroloji Uzmanı Dr. Onat Demirci, hastada konuşma bozukluğu, kol ve/veya bacakta güçsüzlük, duyu ya da denge kaybı, bilinç seviyesi bozuklukları gibi belirtilere dikkat etmek gerektiğini söyledi. 

BU BELİRTİLERE DİKKAT! 

İnmelerin yaklaşık yüzde 85’i beyne giden kan damarlarında ani gelişen bir pıhtı nedeniyle ilgili beyin bölgesinin kanlanmasının bozulduğu iskemik inmedir. Yüzde 15’i ise beyin dokusunun veya beyin zarının içine olan kanamalardır. Tüm bu nedenlerle ilgili beyin bölgesinin fonksiyonunun bozulması sonucunda hastada konuşma bozukluğu, kol ve/veya bacakta güçsüzlük, duyu ya da denge kaybı, bilinç seviyesi bozuklukları ortaya çıkıyor. 

Tüm inmelerin yüzde 85’ini oluşturan iskemik inmelerde, erken dönemde tıkanmış damarı açmaya yönelik yapılan tedavilerle -hastaneye başvuru zamanına göre değişmekle birlikte- hastanın tamamen normal bir yaşantı sürdürmesi ya da en azından günlük yaşantısını bağımsız bir şekilde devam ettirmesi sağlanabiliyor.

Bu tedaviler şikayetlerin başlangıcından itibaren en kısa sürede uygulandığı takdirde, amaçlanan yaşam kalitesinde iyileştirme ve sağ kalımın sağlanması hedeflerine ulaşılabilmektedir. Ancak hastanın hastaneye geç başvurduğu durumlarda, tedavinin faydaları her geçen dakika azalmaktadır. Geri dönülmez aşamaya gelmeden yapılan her müdahale, hastanın özürlülüğünü ve ölüm riskini azaltmaktadır. Ancak kaybedilen her dakikada milyonlarca beyin hücresinin geri dönüşümsüz olarak kaybedildiği unutulmamalıdır.

İNME SAĞLIKLI KİŞİLERDE DE OLABİLİR

Öncelikli olarak sağlıklı kişilerde de inme ile ilişkili risk faktörlerini değerlendirmek gerekmektedir. Bu risk faktörleri “değiştirilemez”, “ilaç tedavisi ile değiştirilebilir” ve “yaşam tarzı değişiklikleriyle önlenebilir” risk faktörleri olmak üzere 3’e ayrılır.

Yaş, cinsiyet, ırk ve ailesel özellikler, değiştirilemeyen risk faktörleridir. Yaş ilerledikçe inme riski artar, erkek cinsiyet kadınlara göre daha yüksek inme riski altındadır ve ailede kalp damar hastalığı öyküsü olması hastanın inme riskini artıran değiştirilemeyen faktörlerdir.

İlaç tedavisi ile değiştirilebilecek risk faktörleri içerisinde en önemlileri; tansiyon kontrolü, şeker hastalığı kontrolü, kan yağlarının takibi ve kontrolü, kalp hastalıklarının tedavisi ve atrial fibrilasyon denen kalp ritim bozukluğunun tedavi edilmesidir.

Yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınması gereken en önemli faktörler ise; sigara içilmemesi, alkol kullanılmaması, fiziksel aktivitenin artırılması ve obezitenin önlenmesidir.

Tüm dünyada yaşam tarzı değişikliklerinin sağlanması için ilkokuldan başlayarak farkındalık yaratmak amaçlanmaktadır. Sebze ve meyve tüketiminin artırılarak sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması, fiziksel aktiviteyi artıracak ortamların yaratılması, obeziteyi önleyici stratejilerin geliştirilmesi sayesinde sonuçları kötü, ancak önlenebilir bu hastalıklarla ortaya çıkmadan mücadele etmek amaçlanmaktadır.

“İNME TEDAVİSİNDE HER DAKİKA ÖNEMLİ”

İnme tedavisinde her dakika önemlidir. Bu nedenle toplumun inme belirtilerini tanıması ve bu tip durumlarda vakit kaybetmeden 112 Acil Servis’i arayarak damar açıcı tedavilerin uygulanabildiği hastanelere ulaşması gerekmektedir.

İnme belirtilerini tanımada İngilizce yüz, kol, konuşma ve zaman/telefon kelimelerinin baş harflerinden oluşan FAST (Face, Arm, Speech, Time/Telephone) kısaltması akılda kalıcı olması nedeniyle tercih edilmektedir. Kişinin kendisinin ya da yakınlarının fark ettiği yüzde kayma ya da gülerken asimetri olması, kolda ve/veya bacakta güçsüzlük hissizlik ya da uyuşukluk olması veya konuşmada pelteklik, kelime bulma güçlüğü durumlarında vakit kaybetmeden 112 Acil Servis aranmalı ve şikayetlerin başlangıç saati not edilmelidir. Pek çok kez hasta ya da hasta yakınları tarafından şikayetlerin geçeceği düşünülerek Acil Servis aranmadan önce çok değerli zaman kaybedilmektedir.

Damar açıcı tedaviler damar yolundan verilen pıhtı çözücü ilaçlar, anjiografik yöntemler, damarların mekanik olarak açılması veya bunların birlikteliği şeklinde uygulanabilmektedir. Özellikle son zamanlarda yapılan çalışmalarda, anjiografik yöntemle damarın açılmasının uygun hastalarda ölüm ve özürlülüğü yaklaşık yarı yarıya azalttığı gösterilmiştir.

Günümüzde Sağlık Bakanlığı tarafından da üzerinde önemle durulan bu tedaviler için referans hastaneler belirlenmiş olup, hastanemizde bu tedavilerin tamamı başarıyla uygulanabilmektedir.

Daha nadir görülmekle birlikte beyin dokusu içine ya da beyin zarları arasında olan kanamalarda da erken dönemde girişimsel yöntemlerle zarar görmüş damar bulunarak müdahale edilmekte ve bu hastalarda da ölüm oranı ve özürlülük oranı ile şiddeti azaltılabilmektedir.

Sebep her ne olursa olsun, erken evrede inme hastaları dikkatle takip edilmeli ve enfeksiyonlar, solunum sıkıntısı ve diğer dahili problemler açısından nörolojinin başını çektiği bir ekip tarafından takip edilmeli ve erken evrede fizik tedaviye başlanmalıdır. Özellikle bilinç problemi olan hastalarda yoğun bakım takibi ile hastanın hayatta kalma şansı ciddi oranda artmaktadır.

Yıllar içerisinde ülkemizde de -inme oranları azalmamakla birlikte- inme tedavisinde ciddi ilerlemeler kaydedilmiş olup, kişinin hayatta kalması ve bağımsız bir şekilde yaşamına devam edebilmesi hedeflerine her geçen gün daha fazla yaklaşılmaktadır.