DERYA DEMİR PINAR

Yaklaşık 300 fabrikadan biri hariç tüm işletmeler ya filtreyi taktırdı ya da kurulum sözleşmesi imzaladı. 3 ay içinde filtre taktırmayan fabrikalara ise kademeli olarak 531 bin TL ceza kesilecek.

Yeşili, doğal kaynakları ve temiz havasıyla ünlü Bursa, son yarım asırdır artan sanayi yatırımlarıyla ‘gri şehir’e dönüştü. Doğal kaynakların hızla tüketildiği, yeşilin azaldığı ve havanın kirletildiği bir dönemde Bursa’yı yeniden yaşanılabilir bir kente dönüştürmek isteyen Vaillik, çevreyi kirleten sanayi kuruluşlarına karşı bu yıl çeşitli kuralları ve cezaları uygulama kararı aldı. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, belediyeler, akademik odalar, sanayi ve üniversite temsilcilerinden oluşan İl Mahalli Çevre Kurulu’nda (İMÇK) 2016 yılındaki toplantıda alınan ‘‘testil fabrikaları RAM bacalarına filtre taktıracak” kararı, sanayicilerin baskısı sonucu yapılan 3 yıllık ertelemenin sonunda 2019 Mayıs’da uygulamaya alındı.

İLK BURSA’DA UYGULANDI, CEZA BASKISI SONUÇ VERDİ…

Türkiye’de ilk kez Bursa’da uygulanan ve tüm sanayi şehirlerine örnek gösterilen yeni yaptırımlara göre, tekstil fabrikalarında fikse veren ve fikse yapan tüm RAM makinelerine filtre zorunluluğu getirildi. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü bünyesindeki İMÇK kurallarına uymayanlara ise 2019 yılı için 144 bin TL, 2020 yılı için de 177 bin TL cezai işlem kararı alındı. Atmosfere her geçen gün daha fazla kirletici ve kansorejen madde bırakan yaklaşık 300 tekstil firmasında resmi olarak 456, bilinen ise bin adet RAM makinesi bulunuyor. Bu bacalara filtre taktırmanın maliyeti ise 30-80 bin Euro arasında değişiyor.

KURULUM SÖZLEŞMESİ YAPAN FABRİKALARA 3 AYLIK SÜRE…

Bursa Valiliği’nin bu fabrikalar üzerinde 1 Mayıs 2019’dan itibaren kurduğu ‘ceza’ baskısı ise 8 ay süren denetimlerde olumlu sonuç verdi. Bir işletme hariç tüm fabrikalar RAM bacalarına ya filtre taktırdı ya da ilgili firmayla kurulum sözleşmesi imzaladı. Her denetimde filtresi çalışmayan tesislere 3 ay süre tanıyarak kurulumları tamamlatan Valilik, bu süreçte sadece bir tesise 177 bin TL ceza kesti. Bu arada, Bursa’da halen RAM bacası filtresiz fabrikaların bulunduğu ve 3 aylık süre dolduğunda valiliğin bu firmalara da önce 177 bin TL, ardından yine eksik tespit edilirse 354 bin TL ceza uygulayacağı bildirildi.

RAM BACASI NEDİR VE FİLTRE NE İŞE YARAR?

Ramöz (RAM) makinelerinin işletim sistemini anlatan Bursa Uludağ Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sıddık Cindoruk, şöyle konuştu: ‘‘Ramöz makinalarında iplik, kumaş ve kumaşta kullanılan boyaların hepsi kimyasal ve yağ içeriyor. Bu kumaşlara dokunabilmek için önce fikse işlemiyle o yağın iplikten alınması gerekiyor. Ardından kumaşlardaki bazı en boy oranlarının sabitlenmesi için o ramöz makinalerine bazen 200 derecelere kadar maruz kalma söz konusu oluyor. Bu durumda kumaş, hem bazı özellikler hem de mukavemet kazanıyor. Kumaş sıcaklığa maruz kaldığında kimyasallar ve yağlar doğrudan bacayla atmosfere veriliyor. Bu yüzden önemli miktarda kirletici, filtre olmadığı için Bursa atmosferine giriyordu.”

456 MAKİNADAN 100’ÜNE TAKILDI

Bursa genelindeki ram makinesi sayısını da açıklayan BUÜ Çevre Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Cindoruk, şu ifadeleri kullandı: ‘‘Resmen 456 ram makinesi bulunduğunu biliyoruz ama gayri resmi olarak bu sayı bin civarında. Ram makinesi kullanan firmalara karar tebliğ edildiğinde duruma uyan çok çevreci firmalar oldu ve kirliliğin farkına varıp filtrelerini yurtdışından ithal edip yaptırdı. Şu ana kadar 456 ram makinesinin 100’ünde filtrenin takıldığını, birçoğunun da sözleşmesini yaptırdığını biliyoruz. Bu filtrenin yapımı için zaten süre gerekiyor. Firmalara bu nedenle sözleşmelerini gösterdikleri taktirde 3 ay gibi ek süreler verildi. Bu yatırımdan kaçmanın hiçbir yolu yok. Fabrikalar ceza ödedikleri için filtreden muaf da tutulmuyorlar. Şu ana kadar bir firmaya ceza uygulandı. Süreç işliyor ve sürekli denetimler devam ediyor.”

FİLTRELERE ÖLÇÜM STANDARTI GELİYOR

Piyasada satılan her filtrenin verimli olmadığına işaret eden Prof. Dr. Cindoruk, şöyle devam etti: ‘‘Sanayicilerimizin kafasını karıştan konulardan birisi de bu. Piyasada gerçekten bu işi verimli yapan firmalar olduğu gibi sadece görüntüden ibaret olup istenen verimde çalışmayan cihazları pazarlayanlar da var. Bununla ilgili sanayicilerin çok bilgisi olmadığı için hangi arıtmanın işlerine yarayacağıyla ilgili kafaları karışıyor. Bazen aldıkları arıtmanın çalışmadığı oluyor. Sanayicilere ünversite ya da Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden filtre alırken görüş almalarını tavsiye ediyoruz. Bu filtrelerin fiyatı 30-80 bin Euro arasında değişiyor. Bununla ilgili çevre mühendisliği bölümü olarak Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü’yle çalışıp bir ölçüm standartı oturutmaya çalışıyoruz. Bunu yaptıktan sonra o işletmelerin kurdukları arıtmanın verimli mi verimsiz mi olduğunu çok kolay bir şekilde belirleyeceğiz. Çünkü filtrenin çalışması veya ne tür arıtma cihazı kurulduğu değil, bacadan Bursa havasına giden kirleticileri engellemek önemli.”

BURSA’DAN SONRA TEKİRDAĞ,DENİZLİ KAHRAMANMARAŞ…

Filtrelerin önceden Almanya, Çin ve İtalya’dan ithal edildiğini, ancak Bursa, İstanbul, Adana gibi illerdeki yatırımlarla yerli ürün çıkarıldığını anlatan Doç. Dr. Cindoruk, şunları kaydetti: ‘‘Bu filtreler kesin çözümdür. Bursa’nın havasında da o etkiyi önemli miktarda hissedeceğiz. Bursa Türkiye’ye örnek olacak bir karar aldı. Bu filtre zorunluluğu ilk kez Bursa’da uygulandı ve öncü şehir oldu. Bizden sonra Tekirdağ, Denizli ve Kahramanmaraş’ta da aynı kural uygulanmaya başlandı. Artık bu kirleticilerin yüzde 90 verimle tutulmaları isteniyor.”

KANSEROJEN SOLUYORUZ

Sağlık açısından da konuyu değerlendiren Prof. Dr. Cindoruk, “Çok renkli kumaşlarda tehlikeli miktarda boya var. Özellikle polyester kumaşlarda yağ çok daha fazla kullanıldığı için ısı maruzu sırasında buharlaşıp atmosfere karışıyor. O yağ solunduğu zaman büyük ihtimalle solunum yollarında çökelmeler meydana getiriyor. O bölgelere yığılması söz konusu oluyor. Uçucu organik bileşiklerin içinde maalesef kansorejen bileşikler de var. Bunların solunması, insan ve diğer canlılar için tehlikeli” dedi.

‘GERİ ADIM ATILMAZ’

Bursa için son derece olumlu bir karar verildiğini dile getiren BUÜ Çevre Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cindoruk, ‘‘Valillik, sanayiciler ve üniversitenin ortak noktada buluştuğu bir karar bu. O yüzden kentin havası için hayırlı olacak. Geri adım atılacağını ya da ek süre tanınacağını düşünmüyorum. Valimiz bu konuda çok kararlı” diye konuştu.