40 yıllık bir çalışma süresinin planını çizen detaylı bilgisayar canlandırması, gerçek dünyadaki zenginlik dağılım modelini isabetli şekilde yeniden üretti ancak para yığınının en tepesinde en yetenekli insanların değil, en şanslı insanların olduğunu buldu.

İtalya’daki Catania Üniversitesinde çalışan araştırmacıların yaptığı çalışmanın amacı, hayatın boş olduğunu gösterip sizi ümitsizliğe sürüklemek değil, zaman ve kaynaklarımızı yatırdığımız birçok alanda şansın oynadığı rolü anlamak.

Araştırmacıların çözmeye koyuldukları bilmece şuydu: Eğer yetenek, zeka, çalışma isteği ve diğer etmenler gibi, genelde hayatta doğrulmanıza yardımcı olan şeyler nüfus genelinde epey eşit şekilde dağıldıysa, zenginlik neden böyle değil?

Yaklaşık olarak konuşacak olursak, insanlığın yüzde 10’luk kısmı, zenginliğin yüzde 85’inin keyfini çıkarıyor ancak yetenek ve akıllılık gibi özellikler, bu kadar az insanda toplanmış değil; peki bu işin sırrı ne?

“Bizim yaptığımız canlandırma, açık şekilde böylesi bir etmenin sadece şans olduğunu gösteriyor” diye yazıyor araştırmacılar.

Takım, bilgisayarda oluşturulan 1.000 birey veya örnekle yola çıktı ancak model herhangi bir boyuta uyarlanabiliyordu. Yetenek, biraz standart sapmayla birlikte yaklaşık ortalama bir seviyede normal şekilde dağıtıldı; bu yüzden modeldeki herkesin biraz yeteneği vardı ancak kimsenin yeteneği başkasına göre çok fazla veya çok az değildi.

Bu arada herkes aynı zenginlik seviyesiyle başlıyor.

Örnekler, belli miktarda şanslı (yeşil halkalar) ve şanssız (kırmızı halkalar) olaya maruz bırakıldı. (Catania Üniversitesi)

Ardından, canlandırmaya rastgele olaylar sunuldu ve örnekler eğer şanslıysa bu olayları kullanıp zenginliklerini artırabiliyordu veya şanssızsa zenginlik seviyeleri düşüyordu.

Son sonuçlar analiz edildiğinde, zenginlik dağılımı gerçek dünyadakine çok benzer haldeydi. İnsanların yaklaşık yüzde 20’si, zenginliğin yüzde 80’ini elinde bulunduruyordu. Canlandırma, doğruluğunun test edilmesi amacıyla birkaç defa tekrarlandı.

Ancak en zengin yüzde 20, en yetenekli yüzde 20 değildi ve hatta en az yetenekli olan yüzde 20’ydi: Araştırmacılara göre “en yüksek başarı, asla en yüksek yeteneğe denk gelmiyor ve bunun tersi de geçerli.”

Aslında en çok kazananlar, genel ortalamaya yakın bir yeteneği olanlardı. Dahası, zenginlik piramidinin en tepesindeki insanlar, yapay yaşamlarında en şanslı olaylarla karşılaşmışlardı. Piramidin en altında bulunan insanların başlarına gelenler de pişmiş tavuğun başına gelmemişti.

Araştırmacılar tezde şöyle yazıyor: “[Bu çalışma] elde edilen başarı seviyesine dayalı olarak yapılan hak ediş değerlendirmesinin geçerliliğine ışık tutuyor ve günün sonunda diğer insanlardan daha şanslı olmuş olabilen insanlara haddinden fazla övgü ve kaynak vermenin tehlikelerini vurguluyor.”

Çalışmanın bulgularını, ön baskı sunucusu olan arXiv.org’dan okuyabilirsiniz.

Çalışmanın arkasındaki takım, şimdi bu modeli kullanarak, bilime sermaye sağlamaktan ticari faaliyetlere kadar her şeyde, yatırımların nasıl en yükseğe çıkarılabileceğini araştırmak istiyor. Örneğin, eğer şans bu kadar büyük bir rol oynuyorsa, geçmişte en fazla başarılı olmuş insanlara odaklanmak yerine, şirketler arasında eşit şekilde kaynak yatırımı yapmak daha akıllıca olabilir.

Çalışmanın henüz hakem denetiminden geçmediğini belirtmekte fayda var, bu yüzden, daha titiz bir şekilde incelenene kadar çok fazla genel hüküm çıkaramıyoruz. Yine de bu, bilim insanlarının kafasını uzun süredir kurcalayan bir soruna karşı ilginç bir açıklama niteliği taşıyor.

Araştırmacılar şöyle bitiriyor: “Eğer hayatta başarılı olmak için bir dereceye kadar yetenek gerektiği doğruysa, en yetenekli insanlar neredeyse hiçbir zaman en yüksek başarı zirvelerine erişemiyorlar. Sıradan fakat makul şekilde daha şanslı olan insanlar, bu kişileri geçiyorlar.”

Çalışmanın bulgularını, ön baskı sunucusu olan arXiv.org‘dan okuyabilirsiniz.