“Ateş”, “kor” anlamına gelen cemrenin her yıl şubat ayı sonunda başlayan takvime göre önce havaya, sonra suya, son olarak da toprağa düştüğü kabul ediliyor. “Cemre düşmesi”, bahar bayramı nevruzun yaklaştığına da işaret ediyor.

Arap kültüründe geçmişi bin 500 yıl öncesine kadar dayanan “cemre”, Türk kültürüne de buradan girerek yüzlerce yıldır takip ediliyor.

Toplumların bulundukları coğrafyadaki hava olaylarına ve bunların tekrarına dayanarak oluşturduğu halk takviminin bir parçası olan “cemre düşmesi”, kuzey yarım kürede soğuk havalardan bahara geçişe işaret ediyor.

Günümüzde tutarlılığı yüzde 90’lara ulaşan meteorolojik tahminlerin olmadığı dönemde insanların planlarını halk takvimindeki bu olaylara göre yaptığı belirtiliyor.

“Cemre düşmesi” hayvancılıkla uğraşanlar için soğuk nedeniyle dışarıya çıkartamadıkları hayvanların otlaklara kavuşma zamanının yaklaştığını, tarımla uğraşanlar için de toprağın işlenme dönemine gelindiğini ifade ediyor.

Türk kültüründe yerini alması

Ege Üniversitesi (EÜ) Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Metin Ekici, AA muhabirine yaptığı açıklamada, eski Türklerde “değişme” ve “dönüşme” anlamında “al” kelimesi kullanıldığını belirterek cemrenin de “al” sözündeki anlamı ifade ettiğini dile getirdi.

Türklerin cemreyi Arap halk takviminden ne zaman aldığına dair bir kayıt bulunmadığını ancak Kafkasya ve Anadolu coğrafyasına geldikten sonra buna kültürlerinde yer verdiğini anlatan Prof. Dr. Ekici, özellikle hayvancılıkla ilgilenen toplumlar için hava olaylarının çok önemli olduğunu vurguladı. Ekici, şöyle devam etti:

“Göçebe, kışa hazırlık olarak hayvanlar için sonbahardan biriktirdiği ot yığınları bitmeye yakınsa ciddi bir riskle karşı karşıya demektir. Bu nedenle halk takvimi oluşturmada, gözlemlemede eski Türklerin diğer toplumlara göre çok daha fazla bilgi birikimine sahip olduğunu düşünüyorum.”

Türklerin cemreyi bin yıldır takip ettiğini vurgulayan Ekici, cemrenin bahar bayramına hazırlanmak için de bir işaret olarak görüldüğünü söyledi. Prof. Dr. Ekici, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Türkler bunu çok sevmiş. Yazılı bir kültür oluşturmamamıza rağmen cemreyi gözlemek var halk arasında. ‘Birinci cemre düştü, ikincisini bekliyoruz’, ‘İkinci cemre düştü üçüncüsünü bekliyoruz’ ve ‘Üçüncü cemre sonunda bayram yapacağız’ gibi ifadeler halk arasında kullanılıyor. Azerbaycan’da nevruz öncesinde ‘ahır çarşamba’ kutlamaları var. Bununla cemre arasında bir örtüşme var. Bu da gösteriyor ki nevruzla cemre arasında bir ilişki kurulmuş. 21 Mart’taki nevruza ilk hazırlıklar cemrelerde yapılıyor.”

İlk cemre 19 Şubat’ta düşecek

İlk cemrenin havaya düştüğüne inanıldığına dikkati çeken Prof. Dr. Ekici, şunları kaydetti:

“Bir hafta on gün sonra suya, sonraki bir hafta on gün sonra toprağa düşecek. Toprağa düşmesiyle tarımsal faaliyetlerin de başlayacağına inanılıyor. Nevruz hazırlıkları başlıyor. Önce havadaki değişim gözlendiği için ilk cemrenin havaya düştüğü dile getiriliyor.”

Baharın müjdecisi ilk cemre 19-20 Şubat’ta havaya, ikinci cemre 26-27 Şubat’ta suya, üçüncü cemre ise 5-6 Mart’ta toprağa düşecek.