MS 79 yılında, Vezüv Yanardağı’nın patlaması İtalya’nın Pompeii ve Herculaneum kentlerini yerle bir etti. Lavların ve volkanik küllerin altında kalan Herculaneum’da, bugün “Herculaneum Parşömenleri” olarak bilinen yaklaşık bin 800 papirüs tomarı bulundu.Bu parşömenlerin, antik Yunan ve Roma dünyasının derin felsefi ve edebi metinlerini barındırdığı düşünülüyor. Ancak volkanik ısı nedeniyle kömürleşmiş bu tomarlara fiziksel olarak dokunmak imkânsız; en ufak bir müdahalede bile parçalanarak toza dönüşüyorlar.Bilim insanları, kırılgan parşömenleri açmadan okumak için X-ışını taramaları, yapay zeka ve mürekkep algılama teknolojilerini yöntemler geliştiriyor.

Oxford Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, Diamond Light Source tarama tesisinde gerçekleştirdikleri son çalışmada, PHerc.172 adlı bir parşömenin üzerindeki bazı Yunanca kelime parçalarını ortaya çıkardı. Ancak metnin tamamının çözülebilmesi için daha gelişmiş yöntemlere ihtiyaç duyuluyor. Bilim insanları, Herculaneum parşömenlerindeki gizli metinleri tamamen ortaya çıkarabilecek algoritmaları geliştirmek için dünya çapında bir yarışma başlattı.

Yarışmayı kazanan yetenekli mühendislere 400 bin sterlin (yaklaşık 15 milyon TL) ödül verilecek.

Yarışma, 31 Aralık’ta sona erecek. Bu tür projeler daha önce büyük ödüller kazandırdı. Bu yılın başlarında bir grup öğrenci, Paris’teki Institut de France’da bulunan bir parşömende yapay zeka kullanarak metni çözmeyi başardı ve 550 bin sterlin ödül kazandı. Bilim insanları, “Bildiğimiz bir şey var: Bu parşömenlerdeki metinleri kurtaracağız. Ancak bunun için yetenekli mühendislerin yaratıcı çözümlerine ihtiyacımız var” diyor. İtalya’daki ekipler, parşömenlerin üzerindeki mürekkebi görünür hale getirmek için kısa dalga kızılötesi hiperspektral görüntüleme gibi ileri teknikler kullanıyor.

Bir parşömende, ünlü filozof Platon’un son gecesi hakkında ilginç detaylar keşfedildi. Platon’un, hayatının son saatlerinde bir köle kızın flüt çalmasını eleştirdiği, müzik dinlediği ve dostlarıyla birlikte olduğu ortaya çıktı.

Bilim insanları, “Bu sadece başlangıç. Daha keşfedilecek yüzlerce metin var” diyor. Herculaneum Parşömenleri’ndeki metinlerin içeriği, dönemin düşünce yapısını anlamamıza ve antik Yunan-Roma kültürüne dair yepyeni bilgiler edinmemize yardımcı olabilir. Ancak fiziksel hasarı önlemek için bu metinlerin dijital olarak açılması şart. Oxford Üniversitesi’nden bir araştırmacı, “Bu metinleri, 2 bin yıl önce yazan birinin ardından ilk kez görmek inanılmaz bir duygu” diyor.Bin 750’lerde Herculaneum’da yapılan kazılarda bulunan parşömenlerin çoğu, ilk başta kömür parçaları sanılarak atıldı veya yok edildi. Bugün, büyük bir kısmı Napoli’deki Ulusal Kütüphane’de korunuyor. Bin 800’lü yılların başında ise bazı parşömenler, İngiltere Kralı IV. George’a hediye edildi.