Ana* televizyondaki bir haberde taşıyıcı anneliği duyduğunda 18 yaşındaydı.
Liseyi yeni bitirmiş ve Ukrayna’nın batısında, turistlerin orta çağdan kalma bir kaleyi görmeye geldikleri küçük kentteki otelde çalışmayı planlıyordu.
Oteldeki işin maaşı aylık 200 dolardı, ancak bir başkasının bebeğini taşıyarak 20 bin dolara kadar para alabileceğini öğrendi.
Ana’nın ailesi ülke standartlarında yoksul değil. Annesi bir muhasebeci ve Ana’ya hep destek olmuş.
Ancak yine de taşıyıcı anneliğin kendisine çekici geldiğini, “çünkü daha fazla şey almayı, pahalı şeyleri, evini yenilemeyi, bir araba ve ev eşyaları istediğini” söylüyor.
Ana konuşurken gergin bir şekilde sütlü kahvesini karıştırıyor. Yüzlerce kadın yapıyor olsa da, bu hala Ukrayna’da açık bir şekilde konuşulan bir konu değil.
Yabancı çiftler, taşıyıcı annelikte başı çeken Asya ülkelerinin istismar haberlerinin ardından birer birer bunu yasakladığı 2015’ten bu yana Avrupa’nın bu köşesine geliyor. Hindistan, Nepal ve Tayland’daki yasakların ardından çareyi, taşıyıcı anneliğin ABD’yle kıyasla çok daha ucuza yapıldığı Ukrayna’da aramaya başladılar.
Gerçek kimliğinin saklanmasını isteyen Ana “Ülkemize gelen o kadar çok sayıda çocuksuz çift var ki, fabrikalardaki üretim bantları gibi” diyor.
Ana birkaç yıl boyunca otelde çalışmasının ardından, 21 yaşındayken sonunda taşıyıcı anne olmaya karar verdi. Bir kız çocuğu doğurmasının ardından taşıyıcı annelik yapabileceğini öğrendi. Ukrayna yasalarına göre, taşıyıcı annelerin bu işi yapmadan önce kendilerinin en az bir çocukları olması gerekiyor. Kadınları ayarlayan aracı, kadınların kendi çocuğu olursa vermek zorunda kalacakları bebeğe daha az bağlandıklarını anlatıyor.
Uzun bir yolculuk
Ana araştırmalarına, taşıyıcı annelerin, ajansların, kliniklerin ve çeşitli aracıların ilanlar koyduğu bir internet sitesinde başladı.
Daha sonra sağlık kontrollleri için 450 km. uzaklıktaki Kiev’e gitti. Kendi çocukları olmayan Slovenyalı bir çiftle sözleşme imzaladı. Ana şanslıydı. Konulan embriyo ilk seferinde rahimde gelişmeye başladı.
Ancak bu aynı zamanda zorlukların da başladığı dönemdi. Transferin ardından klinikteki bakımın çok kötüleştiğini söylüyor. Bazı taşıyıcı annelerin doğru ya da zamanında teşhis edilmeyen sağlık sorunları yaşadığını ve bunların komplikasyonlara neden olduğunu anlatıyor.
Ana daha sonra diğer kadınları uyarmak için şikayetlerini internette paylaştı ve klinik tarafından ikaz edildi. Hala kliniğin adını açıklamak istemiyor.
Sağlıklı bir bebek doğurdu ama yaşadıkları Ana’yı çok daha ihtiyatlı bir hale getirdi. Yine de bir kez daha Japon bir çiftle taşıyıcı annelik için anlaştı. İşleri Kiev’deki bir avukat aracılığıyla hallediyorlar ve büyük olasılıkla çiftle yüz yüze hiç buluşmayacaklar.
Ana bu kez klinik konusunda çok daha seçiçi. Her şey yolunda giderse 24 yaşında biri kendisinin, ikisi de başkalarının olmak üzere üç çocuk doğurmuş olacak.
Avrupa’nın taşıyıcı annelik başkenti
Taşıyıcı anne arayan ailelere tavsiyelerde bulunan yardım kuruluşu Families Through Surrogacy adlı Sydney merkezli yardım kuruluşundan Sam Everingham Ukrayna’da taşıyıcı anneliğe talebin “sadece son bir kaç yılda yüzde 1.000 arttığını” söylüyor.
Ukrayna’yı çekici kılan taşıyıcı anneliğin yasal olmasının yanı sıra liberal kanunları. Gebeliğin başladığı andan itibaren çocuk sahibi olmak isteyen çiftler yasal olarak biyolojik anne baba kabul ediliyor ve taşıyıcı annenin alabileceği paraya bir sınır koyulmuyor. Bu durum da kadınların taşıyıcı annelik için kendi fiyatlarını belirlediği bir serbest piyasa oluşturuyor.
Ama süreç bu kadar da basit değil. Geldiğiniz ülkeye bağlı olarak bebeği Ukrayna dışına çıkartmak bürokratik bir kabusa dönüşebiliyor. Aralarında İnglitere’nin de bulunduğu birçok ülkeden gelen çiftler aylarca ülkede kalmak zorunda bırakılabiliyor.
Ukrayna’daki çoğu klinik şeffaf bir şekilde faaliyet gösteriyor ve kadınlara iyi davranılıyor. Ancak kötü şöhrete sahip bazı klinikler olduğu da söyleniyor. Doğrulanamayan bazı haberlere göre embriyolar gizlice değiştiriliyor, hamilelik iyi takip edilmiyor ve bazı klinikler başa çıkabileceğinden çok müşteri kabul ettiği için yeterli bakım sağlanamıyor.
Everingham “Ukraynalı bazı aracı kurumların taşıyıcı annenin sıkı kurallara uymaması durumunda ya da düşük yapması halinde para ödemediği durumlar gördük.” diyor.
Ukrayna Parlamentosu Sağlık Komisyonu’nun başkanlığını yapan doktor ve milletvekili Olga Bogomolets, genç kadınların “ülkede hızla düşen yaşam standartları” nedeniyle taşıyıcı anneliği cazip bulduğuna inandığını söylüyor. Ekonomi, kısmen ülkenin doğusundaki savaş nedeniyle 2014 ve 2015’te ağır bir durgunluk yaşamıştı.
Bogomelets, endüstrinin yeterli bir şekilde denetlenmemis nedeniyle hem taşıyıcı annelerin, hem de para veren çiftlerin risk altında olduğunu söylüyor.
Ukrayna Sağlık Bakanlığı ise yorum taleplerimize yanıt vermedi.
Ukrayna’da taşıyıcı annelik süreci nasıl işliyor?
Heteroseksüel, evli ve tıbbi nedenlerle kendi çocuklarını taşıyamadıklarını kanıtlayabilen çiftlere açık
En az bir ebeveynin bebekle genetik bağı olmalı; sık sık yumurta bağışı kullanılıyor
Maliyet değişiyor, ancak ortalama 30.000-45.000 dolar arası
Ukrayna doğum belgesine parayı ödeyen çiftin adı yazılıyor. Taşıyıcı annenin hiçbir velayet hakkı olmuyor
Yılda 500 taşıyıcı annelik yapıldığı tahmin ediliyor, ancak bu konuda herhangi bir veri bulunmuyor
Bu tür ticari taşıyıcı annelik ABD, Gürcistan ve Rusya’da yasal. Kenya ve Laos’ta ise bu konuda herhangi bir yasal düzenleme yok.
2015 sonlarında taşıyıcı anne bulmak için İrlanda’dan eşiyle birlikte Ukrayna’ya giden Mark için ajans ve klinik seçimi hayati önemdeydi.
Mark’ın deneyimi büyük ölçüde olumlu. Kendi spermi ve bağışlanan bir yumurtayla IVF yöntemi kullanılarak gerçekleşen hamilelik sonucu bir erkek bebek sahibi oldular. Ukrayna’daki sağlık hizmetlerinin Batı Avrupa’nın her yerindeki kadar iyi olduğunu söylüyor.
Doğrudan ödeme yaptıkları 32 yaşındaki taşıyıcı anneyle sıcak bir ilişki kurmuşlar ve doğum sırasında karısı da klinikteymiş.
Mark “Hiç bir aşamada biz ya da taşıyıcı anneye klinikte ikinci sınıf vatandaş muamelesi yapılmadı. Biz onun neden bunu yaptığını biliyorduk. 15 yaşında hamile kalıp bir kız çocuk sahibi olmuş. Kendisinin hiç sahip olamadığı bir fırsatı kızına verip, onu üniversiteye yollamak istiyordu” diyor.
‘Bebeğin tekmelediğini duyuyorsunuz’
Londra, Dublin ya da Şangay’da oturan bir çift için, Ukrayna’ya taşıyıcı annelik için gitmek belirsizliklerle dolu bir adım.
Çiftler, en iyi şöhretli klinikleri bulmak için internetteki forumlara bağımlı ve olumlu ya da olumsuz deneyimlerini paylaşıyor.
Ancak en az bir klinik, hizmetten memnun kalmayan çiftlere olumlu değerlendirmeler yazmaları için büyük miktarda paralar vermesiyle tanınıyor. Bu durum da insanların kime güveneceğini bilmesini zorlaştırıyor.
Kiev’in merkezindeki Ilaya Tıp Merkezi, hiç de bunu yapmayacak bir klinik gibi görünüyor. Taşıyıcı annelerin bekleme listesine alındığı “çok iyi bir şöhreti” olduğunu söylüyor.
Pırıl pırıl klinikte, ülkenin doğusundan gelen iki kadın gebelikleri hakkında sohbet ediyor.
Üç çocuk annesi, kızıl saçlı Tetiana, 30 haftalık hamile ve çocuğu bir İspanyol çift için doğuracak.
Başka birinin çocuğunu taşıma deneyimi için “Bebeğin tekmelediğini duyuyorsunuz, onunla konuşuyorsunuz. Ama bilinçaltında, onun size ait olmadığını hissediyorsunuz” diyor.
Tetiana annesiyle yaşıyor, ancak iş bulmak için Kiev’e taşındığını söyleyerek hamileliğini ondan saklıyor.
İki ay önce doğum yapan Jana ise Tetiana’ya bunu sadece bir iş olarak görmesini tavsiye ediyor. Taşıdığı bebeğin doğumun hemen ardından alınmasını ve yorgunluktan tükenmiş halde hastanede yatışını hatırlıyor.
Annelik duygularını hissettiğini ve eve dönünce bebeği düşündüğünü kabul ediyor.
“Bunu hissetmemek için çok soğuk bir insan olmalısınız. Ama biyolojik anne ve babanın sevincini ve gülüşlerini gördüğünüzde geçiyor. Her şeyin yolunda olduğunu, çocuğun ve anneyle babanın mutlu olduğunu görüyorsunuz” diyor.
Batı Ukrayna’da evinde kendi kızıyla oturan Ana da taşıyıcı annelik üzerine düşünüyor.
Çok yakında, yedi saatlik bir tren yolculuğu yaparak, Japon çiftin embriyosunun rahmine transfer edilmesi için Kiev’e gidecek.
Sürecin en zorlu aşamalarından biri tranfer olsa da iyi hissetiğini söylüyor. Kazanacağı parayla kendi dairesini alabilmeyi umuyor. Ancak Ana aynı zamanda, çift için bunu yapabildiğinden grurlu.
“Ağlayıp size teşekkür ederlerken, onlar için ne kadar büyük bir şey yaptığınızı hissediyorsunuz. Bana hayatlarındaki en önemli insan olduğmu söylediler.”