ARNAVUTLARIN MENŞEİ: Azeri kaynaklarında Albanların İskitlerle benzerliğine vurgu yapılır. Başka bir kaynakta bu konu üzerinde şu bilgileri verir. M.Ö. IV ve III. Yüzyıllarda Azerbaycan’ı oluşturan iki bölgeden Arrania ve Albania’dan söz eder. Zamanla Perslerin egemenliğine giren bu satraplıkta çok çeşitli diller konuşulmaktadır. Arnavutluk tarihini incelediğimizde M.Ö. I. Yüzyılda Makedonya ve Dalmaçya kıyılarında Arnavutluk (Albania) devletinin kurulduğunu ve Azeri tarihindeki Makedonya’ya göçen Albanların, Albania ( Arnavutluk) devletini M.Ö. I. Yüzyılda kurulmasının denk gelmesi tesadüf olamaz.( Balkanların El Kitabı. Cilt I. S.2) Bu iki ayrı kaynaktaki iki devletin kurulmasının çakılması, Arnavutların kökenlerinin kimler olduğunu aydınlığa çıkarmış olmalıdır.
Yine bazı tarihçilere göre Albanlar I- İndo –Kafkas 2- Çeçen- İnguş 3- Sak- Saka (İskit) boylarından biridir. Tarihçiler bu üçüncü tezi kabul ederler. Albania kuruluşunda 20 civarında dilin ve etnik topluluğun devletiydi. Tıpkı Kafkaslarda olduğu gibidir.
Bazı tarihçiler Albanların Kafkasya’dan ayrılmadığını iddia ederler. Bize göre zamanın ünlü coğrafyacısı ve gezginini Strabon’un bu ifadeleri gerçekleri yazmış olmalıdır. Yine Elizabeth A. Zachariadou “Sol Kol” adlı kitabında Sarı Saltuk Dede ve Diğer bazı Bektaşilerin ve Albanların, Azerbaycan’ın Hoy şehrinden olması ile ilişki kurmak ister. Bu konuyu araştıran Avrupalı uzmanlardan Melikoff, Elizabeth, ve diğer bazıları bu tezi desteklerler.
Strabon’un “ Geographika” adlı kitabının 107. Sayfasında “ Trakhialara ve Troialılara ait birçok ortak isim vardır. Örneğin Skaler denilen Thrak’larda, Skaios ırmağı, Skai’ler suru gibi Troia’da da Skai’ler kapısı vardır” diye bahsetmektedir
Traklar, Troia (Truva) medeniyetinin de kurucusudurlar. Bu bölgede yaşamışlardır. Truva savaşlarını başkomutanının ismi Turku’dur. Yine Truva’da yaşayan kabilelerden birinin adının Turgiş olması ilginçtir.
Azerbaycan Türklerinden Feridun Ağasıoğlunun “Azer Halkı” isimli eserinde: “ Etrüsk dili Türk dili unsurları içermektedir. Etrüskler, Troya’dan İtalya’ya geldiklerinde bir çok Türk dili yer adlarını da beraberinde getirmişlerdir. Azerbaycan’ın kadim Alban bölgesinde gördüğümüz ablan, rutul, sibar gibi etnomiler ve Alba Longa ( Uzun Alba), ülkesi Albina gibi şehirler adı bildiren toponimlerdir. Demek oluyor ki; Kafkas Albanyası ile Balkan Albanyası arasındaki ilişki Etrüsk, İskit (Saka) Türklerinin Orta Asya, Kafkasya, Anadolu, İtalya ve Balkanlara göçü ile ortaya çıkmaktadır. Bu hususlar Albanların sadece Kafkaslarda ikamet etmediklerini de göstermektedir.
Kadim Alban Türkleri Turani bir kavim olup; sağlam bünyeli, güzel çehreli, mütenasip yapılı, özel yaşayışlarında sade ve mutevazı; şahsiyet ve karakter bakımından dürüst; süvarilikte, ok atmada mahir; umumiyetle göçebe, iyi kılıç kullanan, iyi cins at yetiştiren, kısmen de tarımla iştigal eden ve dini inanış yönünden Şamanist idiler. Silahları umumiyetle yay, ok, zırh, cirit, mızrak ve kılıçtan ibaret olup; çadırlarının kapıları umumiyetle doğuya müteveccih idi.
Son.