Tüm dünyayı etkisi altına alan küresel salgının ekonomideki tahribatı büyük. Sosyal güvenlik uzmanı Özgür Erdursun, dünyanın 1929 büyük ekonomi buhranından, ücretlere yapılan zam ile talebi canlandırıp, üretimi arttırmak ile çıktığını belirterek, “Cebinde parası olmayan alışveriş yapamaz, üretici üretmez, işsizlik artar” dedi.
Pazartesi Söyleşileri’nin bu haftaki konuğu sosyal güvenlik uzmanı Özgür Erdursun.
“COVİD-19 BANA SİGARAYI BIRAKTIRDI”
Öncelikle geçmiş olsun. Covid-19 hastalığını ağır atlattınız. Hastanede kaldığınız günleri anlatır mısınız?
Çok teşekkür ediyorum. Yaklaşık 20 gün sürdü, 12 gün hastanede kaldım. Herkesin çok dikkatli olması gerekiyor, aşı olmadan çözüm olmaz ancak aşı herkese ulaşıncaya kadar maske ve mesafe kurallarına dikkat etmek gerekiyor. Bir anlık boşlukta hastalık hemen bulaşıyor ve zor bir süreç yaşatıyor. Çok şükür atlattık, birkaç haftaya tam anlamıyla toparlanırız diye düşünüyorum. Bu arada beni arayan, soran herkese çok teşekkür ederim.
Hastalıktan sonra sigara içmeye devam ediyor musunuz?
Hayır, bundan sonra da düşünmüyorum.
“PANDEMİ ÇALIŞANLARA YARAMADI”
Çalışanlarla ilgili sorular yönelteceğim ama pandemiden çalışanların nasıl etkilendiğine dair genel bir değerlendirme yapmanızı isteyeceğim.
Ülkemizde pandemiden herkes etkilendi. Özelikle çalışanlar, kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin aylığı alanlar 14 aydır asgari ücretin yarısına yakın bir ücretle geçinmeye çalışıyorlar. Çalışanların büyük bir bölümü işine devam etti ancak kısa çalışmadan 3 milyon 765 bin 541 kişi yaralanırken, ücretsiz izne ise 2 milyon 548 bin 335 kişi zorunlu olarak çıktı. Toplamda 6 milyon 313 bin 876 kişinin bu süreçte sigorta primleri ödenmedi. Ortalama bin 500 lira gibi bir ücretle geçimini sağlamaya çalışıyorlar.
Kısa Çalışma Ödeneği uygulaması 3 ay daha uzatıldı. Kısa Çalışma Ödeneği hükümeti zorluyor mu?
Kısa Çalışma Ödeneği bütçeden ödenmiyor, işsizlik sigortası fonundan ödeniyor. Toplam 3 milyon 765 bin 541 kişiye 31 milyar 563 milyon 334 bin 292 lira ödendi. Kişi başı 14 ayda 8 bin 382 liralık gibi bir ödeme yapıldı. İşsizlik sigortası fonu, işçinin fonu ve ödemeler bu fondan karşılanıyor.
Kısa Çalışma Ödeneği’ne aktarılan kaynak İşsizlik Fonu’nun ne kadarını oluşturuyor?
Pandeminin başladığı Mart 2020’de fonda 132 milyar lira vardı. Bugüne kadar 31 milyar 563 milyon ödendi, fona girişler devam ediyor. İlk fonda bulunan paranın yaklaşık yüzde 25’i kadar bir para Kısa Çalışma Ödeneği olarak ödendi ancak fona her ay çalışanlar adına ödeme yapıldığından bu süreçte İşsizlik Sigortası Fonu’nun yüzde 15’i kadar Kısa Çalışma Ödeneği olarak ödendi diyebiliriz.
“KISA ÇALIŞMADA TAZMİNAT KONUSU BELİRSİZ”
Kısa Çalışma Ödeneği, kıdem tazminatından sayılacak mı? Bu konuda yasal mevzuat ne diyor?
Kısa Çalışma Ödeneği’nin tazminat ile ilişkisi konusunda yasal bir düzenleme yok. Yani Kısa Çalışma Ödeneği’nde olan bir sigortalının çalışmadığı süre kıdem tazminatı hesabına dahil olacak mı bilinmiyor. Bu konuda geçmiş yıllarda yargı kararları var, çalışılmayan bu süreler içinde kıdem tazminatı hesaplanmalı diyor. Bu konuyu Çalışma Bakanlığı netleştirmelidir.
“DESTEKLER YETERSİZ”
Kısa Çalışma Ödeneği, nakdi destek ve kira yardımları gibi pandemi sürecindeki destekleri yeterli buluyor musunuz?
Maalesef destekler konusunda ülkemiz aşı ile birlikte sınıfta kalan ülkelerden oldu. Destekler göstermelik ve karmaşık bir yapıya sahip olduğu için milyonlarca kişi yararlanamadı. Kira desteği basit usule tabi esnafa yapıldı. Büyükşehirlerde 750 lira, diğer şehirlerde 500 lira. Basit usul esnaf normal esnaftan daha küçük esnaftır. Yani bakkal, manav, kasap gibi esnaf basit usule göre büyük esnaf sayılıyor.
Esnaf, pandemi sürecinin büyük bölümünde işletmesini kapatmak zorunda kaldı. Bu da kiraların ödenmesi noktasında sorunlar oluşturdu. Kiraların ödenmemesinin hukuki sonuçları ne olur?
Kira konusunda bir çok işletme kirasını ödüyor, çünkü işyeri sahipleri de biz bu kira ila geçiniyoruz diyorlar. İş yeri kapalı ancak kira ödemeye devam ediyorlar, ödeyemeyenler ile işyeri sahipleri mahkemelik olur, esnaf faiziyle ödemek zorunda kalır.
Pandeminin yaralarını sarmak için hangi adımların atılmasını önerirsiniz?
Pandemi sürecini hükümet yönetemedi. Bütçe eksikliği yani ekonomik kriz bunun bir nedeni oldu. Aşı öncelikli olmalıydı, tam kapanma ve bu süreçte esnafın vergi ve sigorta yükümlülükleri, kredi ve kredi kartı ertelemeleri zorunlu olmalıydı ve maddi destek ile kısa sürede aşılama yapılıp normal hayata dönülmeliydi. Maddi destek alamayan vatandaşın çalışmaktan başka bir şansı yok. Zorunlu ödemeler, yeme, içme barınma ihtiyaçları için sağlık ikinci sırada bırakıldı. Hastalık çok hızlı yayıldı, lebalep kongreler ve vurdum duymaz tavırlar süreci maalesef bu duruma getirdi. Süreç yönetilemez bir hal aldı, bugün hükümetin uygulamaları hükümete yakın çevrelerden bile eleştiriliyor.
“TALEP CANLANDIRILMALI”
İktisatçı Korkut Borotav, pandemi döneminde para basılıp, dar gelirlilere dağıtılması halinde enflasyonun oluşmayacağını öngörüyor. Sizin bu öneriyle ilgili değerlendimeniz nasıl?
Ben de yüksek lisansını ekonomi üzerine yapmış biri olarak hep aynı görüşteyim. Dünya 1929’daki büyük ekonomik buhrandan çıkış yolunu, ücretlere yapılan zam ile talebi canlandırmak ve üretimi arttırmak ile buldu. Cebinde parası olmayan alışveriş yapamaz, üretici üretmez, işsizlik artar.
“EYT’LİLERİN KAYBI BÜYÜK”
Emeklilikte Yaşa Takılanlar konusunda uzun zamandan bu yana ciddi çalışmalarınız var. Bu konuda bir gelişme var mı?
Emeklilikte Yaşa Takılanlar ilk seçimde ülkenin bir numaralı gündemi olacak, yasal hakları verilecek ancak hükümete oy verirler mi bilinmez. Size bir örnek vereyim, 8. 9. 1999 tarihinde 4447 Sayılı Yasa çıktığında 11 milyon vatandaş emeklilikte yaşa takıldı. 2 ila 17 yıl arasında yaşa takılanlara yıllarca emekli maaşı verilmedi. Bugünün şartlarında en düşük emekli maaşı bin 500 lira.
Aylık bin 500 lira, yıllık 18 bin lira eder. 10 yıl boyunca EYT’lilere en düşük emekli maaşı hesabıyla 180 bin lira ödenmedi. Milyonlarca EYT’liye bu maaşlar ödenmedi, SGK açıkları kapanmadı, emekli maaşları artmadı düştü. Peki EYT’lilere verilmeyen bu paralar nerede?
Son olarak siyaseti konuşalım. CHP’de milletvekili ve belediye başkan adaylığı deneyimlerini yaşadınız. Son olarak da Kılıçdaroğlu’nun danışmanı oldunuz. CHP’deki son görevinizi anlatır mısınız?
Cumhuriyet Halk Partisi tüzüğünün 39.maddesi
“Merkez yönetim kurulu üyeleri, görevlerinin kapsam ve niteliğine göre yeteri kadar yardımcı veya uzmanla çalışma yapabilir. Yardımcı ve uzmanlar, milletvekilleri, Parti Meclisi üyeleri ve bunların dışındaki kişiler arasında ilgili Merkez Yönetim Kurulu üyesinin öneri ve Genel Başkanın onayı ile belirlenir’’ amir hüküm çerçevesinde Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Sayın Lale Karabıyık’ın önerisi ve Sayın Genel Başkanımız Kemal Kılıçdaroğlu’nun oluru ile 26.09.2019 tarihinden bu yana Genel Başkan ve Genel Başkan Yardımcılarımıza, sosyal güvenlik ve çalışma hayatı, vergi ve ekonomi konuları üzerine bilgiler aktarıyorum. Sayın Genel Başkanımıza hastalığım sürecinde beni aradığı için ve sağlık durumum hakkında yakından ilgilendiği için tekrar teşekkür ediyorum.
“SİYASİ HEDEFİM YOK”
Özgür Erdursun’un bir sonraki siyasi hedefi nedir?
Özgür Erdursun’un siyasi bir hedefi yok, bilgim, uzmanlığım ve topluma yararlı olacağım konusunda partimizin karar vericileri bizlere bir görev verirse seve seve yerine getiririz. Ülkemizin en önemli sorunu liyakat, bu konuda tüm eğitimlerimi aldım, toplum tarafından görüşlerimize önem veriliyor. Bu bilgi ve birikimimizi vatana millete hizmet etme noktasında bize görev verilirse düşünürüz, değerlendiririz. Ben sürekli hazırlıklarımı yapıyorum, basın aracılığı ile milyonlarca kişiyle paylaşıyorum, sorunları da, çözümlerini de biliyorum.
Söyleşimize katıldığınız için teşekkür ederiz.
Mustafa Bey sizlere ve Olay gazetesine bizlerin görüş ve önerilerine ver verdiğiniz için ayrıca teşekkür ediyorum.