Yargıtay’dan Milyonları İlgilendiren ‘Asgari Ücret’ Kararı Sonucu SGK’nın Meslek Kodu Uygulaması Ne Anlama Geliyor
Bilindiği üzere geçtiğimiz hafta Milyonlarca özel sektör çalışanını yakından ilgilendiren karara imza atan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, vasıflı bir işçinin büyükşehirlerde asgari ücretle yaşamasının hayatın olağan akışına ters olduğuna hükmetti. Konu yazılı ve görsel basında geniş ölçüde yer aldı.
Hukuk bürosunda avukat katibi olarak çalışan bir kişinin, iş sözleşmesini ücretinin aylardır ödenmemesi nedeniyle haklı sebeple feshettiğini belirterek, işyerinde tek çalışan olması nedeniyle yıllık izin kullanamadığını, kendi tuttuğu masraf ajandalarını gerçek ücretin ispatı amacıyla elinde tuttuğunu,…. haklarının ödenmediğini ileri sürerek kıdem tazminatı ile yıllık izin ve ücret alacaklarının faiziyle birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etti. Davalı avukat ise katibin asgari ücretle çalıştığını belirterek iddiaları yalanladı. Mahkeme davanın kısmen kabulüne hükmetti. Kararı her iki taraf da temyiz edince devreye Yargıtay 9. Hukuk Dairesi girdi.
Yargıtay kararında; işin vasıflı bir iş olmasının, işçinin kıdemi, yaşadığı şehir dikkate alındığında asgari ücretle çalışmasının yaşamın olağan akışına uygun olmadığı vurgulandı. Çalışma yaşamında daha az vergi ya da sigorta pirimi ödenmesi amacıyla zaman zaman, iş sözleşmesi veya ücret bordrolarında gösterilen ücretlerin gerçeği yansıtmadığının görüldüğü hatırlatıldı.
Bu durumda gerçek ücretin tespitinin önem kazandığı, işçinin kıdemi, meslek unvanı, fiilen yaptığı iş, işyerinin özellikleri ve emsal işçilere ödenen ücretler gibi hususların dikkate alındığı avukat sekreteri olarak çalışan davacının 3342 kodlu hukuk sekreteri için TÜİK tarafından bildirilen emsal ücretle çalıştığının kabulünün dosya içeriğine uygun düşeceği belirtilerek davacının hak ve alacaklarının bu ücret üzerinden hesaplanması gerektiğini belirterek önemli bir karar imza attı.
Yargıtay’ın vermiş olduğu bu karar SGK tarafından uygulanan meslek kodu uygulamasını daha da anlamlı bir hale getirdi. Önümüzdeki günlerde meslek kodu uygulaması nedeniyle yargıya taşınan çok sayıda karar bu emsal karardan etkilenecek.
Türkiye, Avrupa Birliği Ülkeleri Arasında Nüfusuna Oranla Asgari Ücretle Çalışanların En Yoğun Olduğu Ülkelerden Biri Konumunda.
Asgari ücret ve civarında ücretlerle çalışanların çokluğu o ülke için asgari ücreti çok daha önemli hale getiriyor. Türkiye, Avrupa Birliği ülkeleri içinde düşük asgari ücrete sahip ülkelerden biri olmanın yanında, asgari ücretle çalışanların oranının en yüksek olduğu ülke konumunda.
Bu durum Türkiye’de asgari ücretin etkisini AB ülkelerine göre çok daha yaşamsal hale getiriyor. Eurofound verilerine göre 2017’de Avrupa Birliği üyesi ülkelerde asgari ücretin yüzde 10 altı ve yüzde 10 fazlası düzeyinde bir ücretle çalışanların oranı ortalama yüzde 9 düzeyinde. Türkiye’de ise asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 57’dir.
Bu oranın yüksekliği gerçek anlamda asgari ücretle çalışan sayısının çokluğu yanında asgari ücretten fazla ödeme yapıldığı halde bunun asgari ücretten beyan edilmesinin de bir sonucu olarak karşımıza çıkıyor.
Bu gerçek karşısında Yargıtay tarafından verilen ve yukarıda açıklanan bu karar aynı zamanda tüm işverenlerimizin SGK tarafından uygulanan meslek kodu uygulamasında biraz daha dikkatli davranmaları gerektiği sonucunu da doğurdu.
SGK Meslek Kodu Nedir ve Ne İşe Yarar?
SGK’nın uyguladığı meslek kodu uygulaması 2012 yılından bu tarafa yürürlüktedir. Bu uygulamaya göre her bir meslek türü için ayrı bir kod mevcuttur. Bir işveren, çalışanının işe giriş bildirgesini oluştururken bu meslek kodlarından birini seçerek SGK’ya bildirim yapar. Sosyal Güvenlik Kurumu bu uygulama ile kayıt dışı işçi çalıştırmanın üstesinden gelmeyi amaç edinmiştir. Bunun haricinde, her personelin kendi mesleğine göre ödeme alması ve gerçek ücretler baz alınarak primlerinin yatırılması da Sosyal Güvenlik Kurumu’nun amaçları arasında yer alır.
Çalışanın mesleği ne olursa olsun hak kazandığı asıl ücretin işveren tarafından gizlenerek SGK’ya asgari ücret üzerinden bildirim yapılmasını önleyebilmek için meslek kodu düzenlemesi getirilmiştir. Bu düzenleme ile birlikte her meslek bir koda sahip olur ve işçinin yaptığı işler SGK’ya bu kodlar ile bildirilir. Bu sayede, yüksek maaş ile çalıştırılması uygun olan mühendis, doktor, futbolcu gibi mesleklere sahip kişiler işçi kodu ile asgari ücretten SGK’ya bildirilemezler.
Sosyal Güvenlik Kurumu’na ait meslek kodu uygulaması özel sektörde çalışan sigortalı işçileri kapsıyor. Yani SGK’ya bağlı olarak çalışan ve 5510 Sayılı Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi kapsamında bulunan işçiler meslek kodu uygulamasına dahil ediliyor. Ayrıca kamu sektöründeki işyerlerinde çalıştırılan sözleşmeli ve geçici personel ile işçiler için de meslek kodu uygulanmıyor.
Hatalı Meslek Koduna Ceza Uygulaması
Meslek kodları, tüm işverenlerin özenle üzerinde durması gereken konulardan biridir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na her bir işçi için ayrı ayrı bildirilen meslek kodu, yanlış bildirilmesi ya da değişen bilgilerin güncellenmemesi halinde işverene cezai yaptırımları da beraberinde getirir.
2016 yılında yapılan bir değişiklikle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun idari para cezalarını düzenleyen 102 nci maddesine bir ekleme yapıldı. Söz konusu düzenlemeyle muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde (MPHB) sigortalıların işyerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu gerçeğe aykırı bildiren işverenlere sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında (2021 yılı için 357,70 TL) idari para cezası uygulanacağı hükmü getirildi.
Yine 2020/8 sayılı Genelgede meslek kodu uygulamasının hatalı olduğunun, Kurumun denetim elemanları ile diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereği yaptıkları denetimler sırasında yapacakları tespitlerle, mahkeme kararıyla ya da Kurumca kamu idareleri, bankalar, işveren ve sigortalılardan alınacak bilgilere istinaden yapılacak değerlendirme sonucunda tespit edileceği de açıklandı.
İşverenlerimiz Cezalı Duruma Düşmemek için Neye Dikkat etmeli
Yukarıda açıklanan hususlar dikkate alındığında işverenlerimiz cezalı duruma düşmemek için prime esas kazançları beyan ederken daha dikkatli davranmalılar.
Uygulamada yukarıda ifade edilen hususlar dışında ücret ödemelerinin önemli ölçüde elden yapıldığı gerçeği ile de karşılaşılmaktadır. SGK, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde 2017 yılı sonunda yapmış olduğu düzenleme ile ücret bordrolarındaki ve dolayısıyla SGK bildirimlerindeki bu tür yanıltıcı bilgiler için TCK kapsamında Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunabilmektedir. Fark ücret SGK tarafından tespit edildiğinde asgari ücret destekleri de faiziyle birlikte istenmektedir.
Gerek meslek kodu ile ilgili yapılan düzenlemeler gerek Yargıtay’ın bu konuyla ilgili vermiş olduğu son karar dikkate alındığında; İşverenlerimizin çalıştırdıkları tüm personel açısından meslek kodlarına göre bir ücret beyanını esas almaları ve işyerinden yapılan bildirimlerin gerçek ücretler üzerinden yapılmasına dikkat etmeleri önem arz etmektedir.