Kamu Hizmet Binaları İçin Ödenen Yüksek Kiralardan Kurtulabiliriz
Kamuoyunda uzun süredir tartışılan kamuda tasarruf konusuyla ilgili Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından 13 Mayıs Pazartesi günü tedbir paketi açıklandı. Bu pakette öne çıkan mal ve hizmet alımı ödeneklerinde %10 kesinti ve yatırım ödeneklerinde %15 kesinti. Diğer tedbir başlıkları; mevcut haliyle önemli ölçüde fonksiyonları daraltılmış defterdarlıklar ile vergi dairesi başkanlıklarının birleştirilmesi gibi kamu kuruluşları sayısının azaltılması ,kamuda yabancı araç kullanımının sınırlanması, yeni bina alımı ve kiralamasına deprem dışında izin verilmemesi, kamuda yeni istihdamın emekli olacak personel sayısını aşmaması, posta işlemlerinin elektronik yollarla yapılması, etkinliği verimliliği kaybolmuş olan kurumların birleştirilerek tasarruf sağlanması gibi başlıklar olarak ifade edebiliriz. Açıklanan tasarruf tedbirlerini olumlu olarak değerlendirmekle birlikte yeterli olduğunu söyleyemeyiz.Bu anlamda daha önce olay gazetesinde dile getirdiğim ve son derece önemli olduğuna inandığım bir tasarruf konusunu ve bu konudaki çözüm önerilerini tekrar hatırlatmakta büyük fayda görüyorum.
Binalara Merkez Ve Taşrada Ödenen Yüksek Kira Bedelleri
Türkiye’de önemle ele alınarak çözülmesi gerekli sorunlardan biri de Ankara Merkez ve 81 İl Taşrada yüksek kira bedelleri ödenerek kiralanan kamu hizmet binaları sorunudur. Bu konuyla ilgili sadece 2021 yıl sonu itibariyle ödenen kira bedelinin 1 milyar 64 milyon TL olduğu düşünülürse sorunun ne kadar önemli olduğu görülür.
Bugün itibariyle devletin elinde bulunan ve yeterince rantabl değerlendirilemeyen binlerce kamu arazisi ve arsası bulunmaktadır. Bu arazi ve arsaların önemli bir kısmı halen çok değerli ve şehir merkezlerinde bulunmaktadır. Buna ilişkin envanter kayıtları devletin resmi kayıtlarında mevcuttur. Mevcut yerlerle ilgili bugüne kadar maalesef belli bir program dahilinde hiçbir planlama yapılmamıştır. Bu plansızlık nedeniyle de çoğu hazine arazisi işgal edilmiş ve değerlendirilememiştir.
Çözüm Önerisi
- Öncelikle Türkiye geneli tüm hazine arsa ve arazilerinin envanteri son güncel durum dikkate alınarak il bazında çıkarılmalıdır.
- Kamu hizmet binaları ile ilgili mevcut durum ve ihtiyaç analizi ile ilgili kapsamlı bir çalışma yapılmalıdır. (Her il valiliği nezdinde oluşturulacak bir komisyon marifetiyle bu çalışmalar yapılabilir.)
- Yukarıda açıkladığımız esaslar dikkate alınarak her bakanlık kendi hizmet konseptine uygun örnek hizmet binaları için mimari proje çalışmaları başlatmalı (Bakanlık merkez ve taşra hizmet binaları için ayrı ayrı) ve belli bir sürede bu çalışmalar bitirilmelidir. Bu konuda ülkemizde iyi yetişmiş mimarlarımız mevcut olup bunlardan yararlanılmalıdır.
- Bilindiği üzere ülkemizde kamu hizmet binaları yapımı ile ilgili harcama kalemi her bakanlığın kendi bütçesinde yer alan ve konsolide olarak TBMM’de onaylanan ilgili bakanlık bütçelerinde yer alan rakamlardan oluşur. Hizmet binası yapılabilmesi veya kiralanması işlemleri bütçeye ilgili kalemden ödenek konulmasıyla mümkündür.
Genel prensip bu olmakla birlikte yukarıda açıklamaya çalıştığımız gerek yeni konsepte uygun hizmet binalarının yapımı gerekse kiralama yoluyla hizmet veren binalar yerine kamu kaynaklarıyla yeni hizmet binası yapım işleri yukarıda belirtilen usül dışında devlet bütçelerinde hiçbir harcamaya yer vermeden yeni bir yöntemle çözüme kavuşturulabilir.
Daha önce merkezde Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü taşrada Defterdarlık uhdesinde tasarruf imkanı olan hazine arsa ve arazileri son düzenlemeler sonucu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde verilmiştir. Bu durumda bu konuda yapılacak çalışmalar bu bakanlığın uhdesinde gerçekleştirilecektir.
Türkiye Merkez ve taşra teşkilatı olarak ’81 ilin tamamında ilk etapta ihtiyaç duyulan hizmet binaları ile ilgili, ikinci etapta mevcut hizmet binalarının yeni hazırlanacak mimari projeye uygun hizmet binaları ile değişimi çalışmalarının bitirilmesi sonucu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca tüm Türkiye ile ilgili bir planlama çalışması yapılması gerekmektedir. Bakanlık yetki ve uhdesinde bulunan tüm hazine arsa ve arazilerinden takasa uygun olanların tespiti bu gayrimenkullerin ihtiyaç duyulan hizmet binalarının yapımını üstlenecek inşaat firmaları ile gerekli takas konusu ihale işlemlerinin yapılması konusunda gerekli adımların hızlı atılması sağlanacaktır. Mevcut hazine arsa ve arazilerinin verilmesi karşılığı hizmet binalarının yapımını üstlenecek inşaat firmalarının iyi ve objektif kurallara göre seçilmesi önemlidir. Konuyla ilgili hazırlanacak teknik şartname ile bu alanda uzmanlaşmış Türkiye’nin en nitelikli ve güçlü sermayesi olan ilk 10 veya 20 firmasına teklif götürülmeli ve açık şeffaf bir ihale sonucu belli bir eylem planı çerçevesinde bu sorun çözümlenmelidir.
Konuyla ilgili değerlendirmeler yapılırken İstanbul, Ankara, İzmir v.b. büyük illerimizde çok stratejik ve değeri yüksek yerlerde hizmet veren ancak verilen kamu hizmetinin niteliği gereği böyle bir yerde hizmet verme zorunluluğu bulunmayan binalarımızla ilgili de bir çalışma yapılmalı, bu hizmet binalarının yeni projeye uygun olarak yapılacak hizmet binalarına taşınılması sonucu boşalacak yerlerin takas için uygun olanların tespit çalışmaları da önemlidir. (Bu çalışmalar her il valilikleri bünyesinde oluşturulacak komisyonlar tarafından yapılabilir.
Sonuç
Özetle sorunun çözümü ağaçlar değil ormanı gören ve buna göre çözüm üreten bütüncül bir anlayışla ele alınmalıdır. Sorunun kısa, orta ve uzun vadeli bir perspektifle ele alınarak çözümü amacıyla bir eylem planı hazırlanmalı hazırlanacak eylem planında 81 ilde yapılacak tüm çalışmaların tarihleri de belirtilmek suretiyle uygulamaya konulması ve takibi sağlanmalıdır.
Söz konusu proje En geç 10 yıllık bir zaman diliminde (hizmet binalarının yapımı dahil) bütün unsurlarıyla tamamlanmalıdır. Bu sayede devlet genel bütçeden hiçbir kaynak ayırmadan ödemiş olduğu yüksek kira bedellerinden kurtulacağı gibi, vatandaş odaklı düşünceye uygun olarak tasarlanan yeni konsept hizmet binalarıyla da kamudan hizhet alan vatandaş memnuniyeti en üst seviyede gerçekleşmiş olacaktır.