Çalışanlarımızdan aldığım çok sayıda sorulardan biride fazla mesai ile ilgili. Çalıştıkları işyerlerinde çoğu zaman fazla mesaiye kaldıklarını bununla ilgili yasalarda herhangi bir yasak olup olmadığını hangi haklara sahip olduklarını v.b sorularla karşılaşıyorum. Bu yazımızda bu konuyu aydınlatmaya çalışacağım.
Çalışma hayatında fazla mesaiye sıkça başvurulmakta. Ancak bazı işlerde fazla mesai yapılamadığı gibi bazı kişilere de fazla mesai yaptırılamıyor.
Fazla mesai veya İş Kanunu’nda geçen tabiriyle fazla çalışma, işçiler ile işverenler arasında çok sık uyuşmazlıklara neden olan bir husus. Öyle ki bu konuda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na sürekli şikayetler gelmekte ve İş Mahkemelerine davalar açılmakta.
Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak ifade ediliyor. Ancak yapılan fazla mesailer 2 ay içinde işverence denkleştirilirse yani çalışma süresi azaltılırsa bu mesailer fazla çalışma sayılmıyor.
Ayrıca işverenlerce bir işçiye yaptırılacak fazla çalışma süresinin toplamı da bir yılda 270 saatten fazla olamıyor.
Bazı Durumlarda Fazla Mesai Yasak
Yürütülen bazı işler ve çalışan işçiler açısından fazla çalışma yaptırılması yasak. Fazla çalışmanın yasaklandığı işler ve kişiler şöyle;
• Sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde,
• Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında,
• 18 yaşını doldurmamış işçilere,
• Hekim raporu ile fazla çalışmaya sağlığı elvermeyenlere,
• Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere,
• Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.
TAŞERON İŞÇİSİNİN İZNİ GARANTİ ALTINDA
Soru: Fatih Bey, ben bir tersanede taşeron işçisi olarak çalışıyorum. Çalışmaya başlayalı 2 sene oldu ve geçen ay taşeron firmamız değişti. Yeni patronumuz bu sene bize yıllık izin vermeyeceğini ve önceki taşeronun yanındaki çalışmaların kendisini ilgilendirmediğini söyledi. Bu doğru mu? Bir yıl boyunca yıllık izin kullanamayacak mıyız? (Rahmi A.)
Cevap: Rahmi Bey, taşeron işçilerinin yıllık izin kullanım meselesi çalışma hayatında sıkça sorun olarak karşımıza çıkıyor. Ancak bilinmesi gerekir ki taşeron işçilerinin izin hakkı açısından normal işçilerden hiçbir farkı yok.
Ayrıca taşeron firmanın değişmesi halinde izin hakkınıza süre baştan başlamaz ve önceki çalışmalarınız izin süresinin hesabında dikkate alınır.
İş Kanunumuza göre, alt işveren (taşeron) işçilerinden, alt işvereni değiştiği hâlde aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin yıllık ücretli izin süresi, aynı işyerinde çalıştıkları süreler dikkate alınarak hesaplanır.
Bunun yanı sıra taşeron işçilerinin izinlerini kullanıp kullanmadığını asıl işveren kontrol etmek zorunda. Asıl işveren, taşeron tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmek ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlamakla, taşeron ise tutmak zorunda olduğu izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene vermekle yükümlü.
EMEKLİ İKRAMİYESİ ALABİLİRSİNİZ
Cevap: Fazlı Bey, emeklilik süreniz dolduğunda emeklilik ikramiyesi alabileceksiniz. Çünkü emeklilik ikramiyesine hak kazanılabilmesi için memuriyette en az 15 yıl çalışmış olmanız gerekmekte. 5434 sayılı Kanun’un 89. maddesinde 2012 yılı Ocak ayında yapılan değişiklik ile 15 yıl T.C. Emekli Sandığı’na kesenek ödemiş olan kamu görevlileri istifa ederlerse ve ilerde ister SSK’dan ister Bağ-Kur’dan isterse de yine T.C. Emekli Sandığı’ndan emekli olurlarsa ikramiyelerini alabilecekler. Bu sebeple 19 yıl memurluk yaptıktan sonra istifa ettiğiniz için emeklilik ikramiyesine hak kazandınız.