Ülkemizdeki ortalama ücret seviyeleri ile yoksulluk sınırı arasında adeta uçurum var. Durum böyle olunca da ek iş yapmak kaçınılmaz oluyor. Peki ek iş yapan kişiler işten çıkartılabilir mi?
Okurlarımızdan Mustafa Bey gönderdiği e-postasında bir şirketin ön muhasebe kısmında çalıştığını, buradan aldığı maaş ile evini geçindirmekte zorlandığını, bunun için de ek iş yapması gerektiğini söylüyor ve şayet mesai saatleri dışında başka bir işyerinde çalışmaya başlar ve işvereni bundan haberdar olursa kendisini bu sebeple işten atıp atamayacağını soruyor.
İşçinin sadakat borcu var
Çalışma hayatının gerek işçiye gerekse de işverene yüklediği bazı sorumluluklar var. Bunlardan birisi de işçinin işverene karşı sadakat borcu. Sadakat borcu dediğimiz zaman işçinin, işverenin ve işyerinin çıkarlarını koruması yükümlülüğünü anlamamız gerekiyor. Yani işçi bir davranışı veya ihmali sonucunda işverene/işyerine zarar veriyorsa sadakat borcunu ihlal ediyor demektir.
Yine bunun gibi işçinin işverene karşı bağlılık ve doğruluğa uymayan bir davranış sergilemesi de sadakat borcuna ters düşer.
Şayet işçinin bu şekilde davranışları tespit edilirse işveren tarafından iş sözleşmesi derhal feshedilebilir ve bu durumda işçi kıdem tazminatına da hak kazanamaz.
İşçinin mesai saatleri dışında ek iş yapmasının işverene karşı bağlılık ve doğruluk ilkesine aykırı olup olmadığı hususunda farklı görüşler var. Örneğin Yargıtay 9. Hukuk Dairesi bir kararında, işçinin işverenin bilgisi dışında aynı sektördeki bir işyerinde de çalışmasının doğruluk ve bağlılığa uymadığını belirtmiş.
Buna benzer bir şekilde yine Yargıtay 9. Hukuk Dairesi bir kararında, işçinin mesai saatleri dışında işverenden izin alınmadan kendi nam ve hesabına (serbest olarak) iş yapmasını iş sözleşmesini fesih nedeni olarak saymış.
Ücretsiz izinde çalışılabilir mi?
Şayet işçi işveren tarafından ücretsiz izne ayrılmaya zorlanırsa işçi bunu kabul etmek zorunda değil. Tabii bunun istisnası pandemi sürecinde uygulamaya konulan zorunlu ücretsiz izin uygulaması. Ücretsiz izne ayrılma durumunda işçi bir yerde çalışmışsa doğruluk ve bağlılık ilkesine aykırılık olmayacağından işverene haklı fesih hakkı doğurmayacaktır.
Eğer işçi kendi talebiyle ücretsiz izne ayrılmışsa sadakat borcu devam edeceğinden çalışması halinde işverene zarar verip vermediğine dikkat etmesi gerekli. Ama izinli olduğu süreyle sınırlı olmak üzere geçici olarak iş bulup çalışması halinde kendi geçimini temin etmesi sadakat borcuna aykırılık teşkil etmeyeceğinden iş sözleşmesi feshedilemeyecektir.
İşçinin mesai saatleri dışında çalışmasının iş sözleşmesini fesih nedeni olarak sayılmasında 2016 yılında Yargıtay 7. Hukuk Dairesi önemli bir karara imza attı.
Bence de gayet yerinde olan bu karara göre, işçinin ek iş yapması başlı başına bir bağlılık ilkesine aykırılık ve iş sözleşmesini fesih nedeni sayılmadı.
Karara göre, mesai sonrasında başka bir işyerinde çalışmasını yasaklayan bir hüküm, iş sözleşmesinde ya da hukuk sistemimizde bulunmuyor. Ek iş nedeniyle işçinin işten atılabilmesi için mesai sonrası yaptığı iş nedeniyle işverenin zarara uğraması veya işyerinde düzenin bozulması, işçinin performansının düşmesi gibi unsurların gerçekleşmesi gerektiği kararda vurgulanmış.
Yani sadece ek iş yapıldığı gerekçesiyle işçinin işten çıkartılmasının yerinde olmadığı Yargıtay’ın kararında net şekilde ifade edilmiş.
SORU CEVAP
İŞVEREN GECE ÇALIŞTIRAMAZ
Soru: Fatih Bey, ben bir tekstil atölyesinde çalışırken çocuğum oldu ve doğum iznine ayrıldım. Geçen hafta iznim bitti ve tekrar işe başladım. İşverenim beni gece vardiyasına yazdı. Bebeğim nedeniyle gece çalışmak istemiyorum. Ne yapmalıyım? (Funda A.)
Cevap: Funda Hanım, yasalarımıza göre emziren işçinin doğumu izleyen 6 ay boyunca gece çalıştırılması yasak. Bu sebeple işvereniniz sizi kesinlikle bu süre içinde gece çalıştıramaz. Durumu kendisine bu şekilde açıklamanızda fayda var. Aksi halde işvereninizi Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne şikayet edebilirsiniz. Bunun yanı sıra, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde 7,5 saatten fazla da çalıştırılamaz.