Bugüne değin Suriye krizinin içinde iki büyük güç vardı: ABD ve Rusya… Tüm oyunları onlar kuruyordu.
Üçüncü büyük güç Çin ise geçtiğimiz günlerde Şam Büyükelçisi Şi Tsanzin’in yaptığı açıklamayla “Artık ben de varım” dedi.
Çin Büyükelçisi’nin açıklaması şöyleydi:
“Şimdi, Suriye’nin kalkınması ve yeniden yapılandırılması için harcanacak çabalara odaklanma zamanıdır. Çin, Suriye halkına ve hükümetine daha çok destek vererek bu süreçte daha büyük bir rol oynayacaktır.”
***
Çin’in şu andaki rolü sağlık hizmetleri başta olmak üzere insani yardımlara odaklanmış görünüyor.
Gerçekten de Pekin yönetimi Suriye’de yıkılan yakılan hastanelerin, okulların yeniden, ayağa kaldırılmasında çok etkili bir rol üstlenmiş bulunuyor.
Ancak… Büyükelçi Tsanzin, “daha büyük rol” derken, salt “kalkınma” ve “yeniden yapılandırma” çabalarını kastetmiyor olmalı.
Tabii o zaman “daha büyük rol” ifadesinin Çin Büyükelçisi’ni dinleyenlerde “askeri destek” algısına yol açması, şaşırtıcı sayılmaz.
Askeri destek denildiğinde “Çin, Suriye denklemine dahil oluyor” anlamının çıkarılması da normal.
***
“Suriye krizinde dizginler Rusya’nın elinde” diyen İsrail, şimdi Çin’in de askeri varlığını göstermesi halinde çıldırmayıp da ne yapsın?
İsrail hükümeti yetkililerinden Michael Oren, Washington’dan şikâyet ederken şunları söylüyor: “Denk- leme göre ABD’nin rolü İsrail’i desteklemekti. Ancak şu ana kadar sahada hiçbir etkisi olmadı. Yani oyunda yoktu. O zaman gelişmeleri Rusya’nın durduracağına ilişkin beklentiler oluştu.”
Nitekim, Netanyahu’nun Putin’i aramasının ardından ortalık duruldu.
***
Haaretz gazetesinde Amos Harel imzalı yorumda şu ifadenin yer alması Trump’lı ABD’nin Ortadoğu’da ne durumlara düştüğünün kanıtı:
“Netanyahu-Putin telefon görüşmesinin ardından oluşan sükûnet Ortadoğu’da gerçek patronun kim olduğunu bir kez daha gösterdi. ABD bölgede görünmüyor. Gidişatı Rusya dikte ediyor.”
***
Başkan Donald Trump’ın sürpriz bir şekilde İsrail’i eleştirmesi, “Yahudi yerleşim birimleri” sorununu anımsatması ve de “İsrail’in barış aradığından emin değilim” şeklinde bir ifade kullanması, ABD’yi küçük düşüren Tel Aviv kaynaklı haberlerin ardından geldi.
Daha da ilginç olanı, Trump’ın bu eleştirisinin İsrail’deki Hayom gazetesinde yayımlamasıydı. Gazetenin patronu Amerikalı milyarder Sheldon Adelson da Trump’ın sadık bir destekçisiydi.
***
Öyle görünüyor ki, Çin’in kararı dengeleri tepetaklak edecek.
Stratejik üstünlük ABD/Koalisyon ve İsrail’den Rusya ve Çin’e geçecek.
Ve bu durum Suriye’yle sınırlı kalmayacak.
Ortadoğu’yla da sınırlı kalmayacak.
Bunun etkisi Asya-Pasifik’te, Avrupa’da, Güney Amerika’da ve Afrika’da, gerilimin yaşandığı hemen her yerde ortaya çıkacak ve belirleyici olacak.