Türkiye’nin serbest ticaret anlaşması (STA) yaptığı 17 ülke ve ülke grubu ile dış ticareti, son 5 yılda yüzde 50 artarak yaklaşık 39 milyar dolara yükseldi.
İhracatçıların dış pazarlarda, rakipleri ile eşit şartlarda rekabet edebilmesi açısından büyük önem taşıyan STA’lar son yıllarda Türkiye’nin dış ticaretine önemli katkı sağladı.
AA muhabirinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden derlediği bilgilere göre, STA anlaşması imzalanarak yürürlüğe giren 17 ülke ve ülke grubu içinde tutar bazında dış ticaret hacminin en fazla arttığı ülke grubu EFTA (İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn) oldu. Türkiye ile EFTA arasında imzalanan STA, 1992 yılında yürürlüğe girerken, söz konusu ülke grubu ile dış ticaret, son 5 yılda 3,1 milyar dolar artarak 9,5 milyar dolar seviyelerine ulaştı.
Dış ticaret hacminin 1 milyar dolar seviyesinde seyrettiği ülkeler arasında en hızlı artış yaşanan ülke ise Fas olarak kayıtlara geçti. Fas ile dış ticaret hacmi 2010 yılında 1 milyar dolar iken geçen yıl sonu itibarıyla 2 milyar doların üzerine çıktı.
Fas dışındaki ülkelerle de dış ticarette yüksek artışlar yakalanırken, STA anlaşması yapılan ülke ve ülke grupları arasında dış ticaret hacminin düştüğü tek ülke Suriye oldu. Suriye ile yapılan STA, bu ülke ile yaşanan gerginlikler nedeniyle 2011 sonunda askıya alınırken, 2010-2014 arasında bu ülkeyle dış ticaret hacmi yüzde 19 gerileyerek 1,9 milyar dolara düştü.
Böylece STA imzalanan 17 ülke ve ülke grubu ile Türkiye arasındaki toplam dış ticaret hacmi, 5 yılda yaklaşık yüzde 50 artarak geçen yıl sonu itibarıyla 38 milyar 751 milyon dolara yükseldi.
Bu arada, Türkiye’nin Lübnan, Kosova, Malezya, Moldova ve Faroe Adaları ile imzaladığı STA’ların onay süreçlerinin tamamlanmasının ardından yürürlüğe girmesi bekleniyor.
– STA gümrük duvarlarını kaldırıyor
STA, taraf ülkelerin kendi aralarında gümrük vergisi ve kısıtlamalarını kaldırmaları, ancak üçüncü ülkelere karşı ortak bir gümrük tarifesi oluşturmamaları, anlaşma dışında kalan üçüncü ülkelere her üye ülkenin kendi milli gümrük tarifesini uygulayabildiği bir ekonomik birleşme olarak tanımlanıyor.
STA’larda Gümrük Birliği Anlaşması’ndan farklı olarak üçüncü ülkelere ortak bir gümrük tarifesi uygulanmazken, serbest dolaşım ilkesi yerine menşe kuralları göz önünde bulunduruluyor. Böylece anlaşmanın tarafları aralarında belirledikleri ürün gruplarında gümrük kısıtlamalarını yüzde 100’lere varan oranda kaldırarak karşılıklı ticaretin gelişmesinin önünü açıyor.
TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin STA imzalayarak yürürlüğe koyduğu ülke ve ülke grupları ile son 5 yılda dış ticaretindeki (milyon dolar) değişim şöyle:
| Ülke | 2010 | 2014 | değişim (%) |
| EFTA | 6.420 | 9.515 | 48 |
| Güney Kore | 5.068 | 8.019 | 58 |
| İsrail | 3.440 | 5.831 | 70 |
| Mısır | 3.177 | 4.738 | 49 |
| Fas | 1.021 | 2.047 | 100 |
| Suriye | 2.337 | 1.918 | -19 |
| Gürcistan | 1.060 | 1.677 | 58 |
| Tunus | 995 | 1.112 | 12 |
| Ürdün | 613 | 1.033 | 69 |
| Sırbistan | 416 | 781 | 88 |
| Şili | 393 | 562 | 43 |
| Bosna-Hersek | 296 | 493 | 67 |
| Makedonya | 315 | 427 | 36 |
| Arnavutluk | 241 | 416 | 73 |
| Filistin | 41 | 94 | 129 |
| Karadağ | 33 | 42 | 27 |
| Morityus | 30 | 46 | 53 |
| Toplam | 25.896 | 38.751 | 50 |