ALKÜ Eğitim Fakültesi Matematik Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Zafer Çakır ile ALKÜ Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Ana Bilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi Hasan Basri Savaş, Kovid-19’un Türkiye’deki seyrini matematiksel modelleme çalışmasıyla ortaya koymaya çalıştı.
Koronavirüsün yayılış hızını gözlemleyen Çakır ile Savaş, alınan ve alınacak önlemlerle pandeminin kaç kişiye bulaşacağını ne kadar kişinin yaşamını yitireceğini rakamlarla belirledi.
Türkiye’de ilk vakanın yaşandığı tarihi dikkate alarak hazırlanan similasyon ile nisan ayı sonuna kadar yaşanacak vaka ve ölüm sayısını belirleyen iki bilim insanı, hazırladıkları modellemeyle alınan önlemlerin eklenmesiyle hastalığın seyrinin düştüğünü gördü.
Sokağa çıkmama, maske ve eldiven, kolonya kullanma, ellerin sabunla iyi yıkanması, birden fazla insanla bir araya gelmeme, kişilerle belirli mesafede kalma ile doğru beslenme ve bağışıklık sistemini güçlendiren egzersizler gibi önlemler modellemede değerlendirildiğinde virüsün yayılım hızı ve ölüm oranının yarı yarıya düştüğü ifade edildi.
Hazırlanan, ‘Türkiye Koronavirüs Yayılım Matematik Model Similosyonu’ İngiltere’de uluslararası bilimsel bir dergide yayınlandı.
Alınan önlemler vaka sayısını düşürdü
Doktor Öğretim Üyesi Hasan Basri Savaş, AA muhabirine, Türkiye’de Kovid-19’un yayılma hızı ve ölümlerinin alınan doğru kararlara uyulmasıyla beklentilerin altında gerçekleşebileceğini söyledi.
Pandeminin sonunun ne olacağına dair matematiksel modellemeyle bu çıkarıma vardıklarına değinen Savaş, “Bu pandeminin nasıl seyredeceğine dair matematiksel bir modelleme yaptık. Bu modellemeyle rakamları ortaya koyduk. Alınan tedbirlerle bu rakamların nasıl ve ne kadar düşebileceğini simüle ettik. Bilim dünyasından gelen geri dönüşler tıbbi ve matematiksel anlamda makalenin doğru tespitler içerdiği ve bu mücadeleye ışık tutacağı yönünde.” diye konuştu.
Kovid-19’da tedbirlerin önemli olduğuna dikkati çeken Savaş, şimdiye kadar doğru tedbirlerin alındığını ifade etti.
Araştırma sonuçlarının da tedbirlerin doğru ve etkili olduğunu gösterdiğini aktaran Savaş, “Şimdiye kadar alınan tedbirler yaptığımız hesaplamalara göre hem kaybedilen hasta sayısını hem de enfekte olan hasta sayısını yarı yarıya azaltmış durumda. Tedbirlerin zamanında alınmış olması da bunda etkili. Eğer tedbirler alınmamış olsaydı hasta ve kaybedilen sayısı bugünün iki katı olabilirdi.” değerlendirmesinde bulundu.
“Alınan önlemler vaka ve ölüm sayısının azalmasında etkin rol oynadı”
Eğitim Fakültesi Matematik Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Zafer Çakır ise daha önce literatürde olan bir modeli koronavirüs için yenilediklerini bildirdi.
Koronavirüsün Türkiye’deki seyrine ışık tutmak istediklerini anlatan Çakır, şunları söyledi:
“Yaptığımız modelle hastalığın seyrini öğrenmeye çalıştık. ‘Hastalığın yayılma hızının, hasta olanlar ile olmayanların teması, yani çarpımıyla orantılı’ olduğundan hareketle, modeli Türkiye gerçekliği özelinde geliştirdik. Gerçek verileri kullanarak, önümüzdeki bir aylık süreçte bu virüsün kaç kişiye bulaşabileceğini ortaya koymak istedik.”
Çakır, 26 Mart’a kadarki vaka ve vefat sayılarını dikkate alarak yaptıkları modellemeye göre, alınan önlemlerin vaka ve ölüm sayısının azalmasında etkin rol oynadığını tespit ettiklerini ifade etti.
Hazırladıkları çalışmanın kamunun aldığı önlemlerin hastalığın seyrini düşürdüğünü ortaya koyduğunu belirten Çakır, virüsün yayılmasında artık kamu hizmetinden ziyade halkın duruşuna bağlı bir sürecin ortaya çıktığını dile getirdi.
Çakır, bireysel korumada üst düzey önlem alınması halinde vaka sayılarının daha da düşük olacağına işaret ederek, “Önümüzdeki 12-13 günlük dönemde hızlı artışlar olabilir. Ancak örneklemeler 15 Nisan sonrasında salgının yayılma hızının yavaşlayacağını gösteriyor.” dedi.
AA