İnsanlar size şimdiye kadar kaç kere harika bir şeyin mümkün olduğuna inandığınız müddetçe o şeyin gerçekleşeceğini söyledi?
Popüler psikoloji kitaplarından kişisel gelişim seminerlerine ve bloglarına kadar, olumlu düşünmenin faydalarını kapsayan çok sayıda yaygara bulunuyor.
Elbette bunların ardında bazı bulgular yer alıyor; yapılan çok sayıda çalışma, iyimser olmanın bir miktar olumlu karşılığı olduğunu öne sürüyor. Bunlar arasında sağlık durumunun iyileşmesi ve mutluluğun artması da var.
Peki bardağın yarısının dolu olduğunu görmek yerine yarısının boş olduğunu görmeye eğilimli olan insanlara ne demeli? Sürekli karamsar olmak o kadar kötü bir şey mi?
Aslında, yapılan son araştırmalar, bazı karamsarlık biçimlerinin faydalı olabileceğini öne sürüyor.
Karamsarlık sadece olumsuz düşünmekle ilgili bir şey değil. Kişilik bilimi, karamsarlığın sonuçlara odaklanmayı da kapsadığını ortaya çıkardı; yani bunlar, gelecekte olacağını beklediğiniz şeyler.
İyimser insanlar sık sık olumlu sonuçların meydana gelmesini beklerken, karamsar insanlar ise olumsuz sonuçların daha muhtemel olmasını bekliyorlar.
Özellikle bir karamsar türü bulunuyor ki, buna “savunmacı karamsar” deniyor ve bu kişi, olumsuz düşünmeyi tamamen yeni bir seviyeye çıkarıyor ve aslında bunu, hedeflerine ulaşmak için bir araç olarak kullanıyor.
Araştırmalar, bu düşünce şeklinin söz konuşu kişilere yardımcı olmakla kalmayıp, aynı zamanda epey beklenmedik olan bazı karşılıklar da sunduğunu gösteriyor.
Ancak, olumsuz sonuçlar için birini suçlamaktan başka şey yapmamayı kapsayan diğer temel karamsarlık türünde, bu kadar olumlu etkiler bulunmuyor.
Verim ve kendine güven
Peki savunmacı karamsarlık gerçekte nasıl işliyor ve bundan ne gibi faydalar bekleyebilirsiniz?
Araştırmacılar, savunmacı karamsarlığın, kaygılı insanların kendi kaygılarını yönetmeye yardımcı olması için kullandıkları bir taktik olduğunu öne sürüyorlar. Aksi halde bu kişiler hedeflerinin peşinden gitmek yerine, kaygı yüzünden bu hedeflerin tam tersi yönde koşabilirler.
Burada asıl önemli olan şey, belirli bir plan veya durumun sonucu için beklentileri düşük tutmak (bir iş görüşmesinden sonra işe alınmayacağınızı beklemek gibi) ve sonra, ters gitmesi muhtemel olabilen her şeyi detaylı şekilde göz önüne getirerek bu en kötü senaryoları gerçeğe dönüştürmek.
Savunmacı karamsar, bu sayede bir eylem planı oluşturarak, hayal ettiği talihsizliklerin gerçekten meydana gelmemesini sağlamaya çalışır; tıpkı görüşme pratiği yapmak ve oraya erkenden gitmek gibi.
Savunmacı karamsarlığın faydaları, gerçek verime de uzanıyor.
Yapılan bir çalışmada, bunun tamamen olumsuz bir ruh haliyle ilgili olduğu gösterildi. Savunmacı karamsarlar, iyi bir ruh hali içerisinde olmaya teşvik edildikleri zaman, çözdükleri bir dizi kelime bulmacasında düşük verim gösterdiler.
Fakat, bir senaryodaki kötü sonuçların neler olabileceğini hayal etmeleri istenip kötü bir ruh haline geçirildikleri zaman, kayda değer oranda daha iyi verim sergilediler.
Bu durum, bu kişilerin daha iyi verim göstermek için olumsuz ruh hallerini kullanarak kendilerini motive ettiğini akla getiriyor.
Kötümserlik, bir sonucun haberini beklediğiniz ve sonucu etkileme şansının bulunmadığı durumlarda da iyimserlikten daha faydalı olabilir (bir iş görüşmesinin sonuçlarını beklemek gibi).
Sonuçlar iyimserlerin umduğu kadar iyi olmadığında, bu kişilerin mutlulukları, sıradan karamsarlara göre daha büyük bir darbe yiyor ve bu kişiler daha büyük hayal kırıklığı ve olumsuz ruh hali yaşıyorlar.
Bu karamsarlık biçimi, garip bir şekilde, insanın kendine olan güvenini artırmaya bile yardımcı olabiliyor. Öğrencilerin üniversite yılları boyunca takip edildiği bir çalışmada, savunmacı karamsar olanlar, diğer kaygılı öğrencilerle karşılaştırıldıklarında önemli miktarda daha yüksek özgüven seviyesine sahiplerdi.
Aslında bu kişilerin kendilerine olan saygıları, dört yıllık çalışma süresi boyunca neredeyse iyimserlerin seviyesine yükselmişti.
Bunun sebebi, savunmacı karamsarların hayal ettikleri olumsuz sonuçları önceden bekleme ve bunlardan başarıyla kaçınma konusunda kendilerine olan güvenlerindeki artış olabilir.
Sağlık
Savunmacı karamsarın olumsuz sonuçları önlemek amacıyla hazırlanma taktiği, sağlık bakımından tamamen gerçek olan bazı faydaları da barındırıyor olabilir.
İyimser insanlarla karşılaştırıldıkları zaman bu bireyler, bulaşıcı bir hastalık salgını esnasında hasta olmaktan daha fazla endişe duyacak olmalarına rağmen, söz konusu kişilerin bu durumu önleyici faaliyetler gerçekleştirmesi de daha muhtemel.
Örneğin, bu kişiler ellerini sık sık yıkayabilirler ve alışılmadık belirtiler yaşadıkları zaman acilen tedavi görmeye çalışabilirler.
Karamsarlar kronik şekilde hasta oldukları zaman, geleceği olumsuz şekilde gördüklerinden dolayı daha gerçekçi olabilirler ve bu durum, sağlık uzmanlarının bu kişilerin hastalıklarını yönetmesi için önerdiği türden davranışları teşvik edebilir.
Daha önce, (iltihabi bağırsak hastalığı veya eklem iltihabı olan) iki grup insanla bir çalışma yürütmüştüm ve bu kişilerden, kötüden mükemmele kadar değişen basit bir ölçekte, gelecekteki sağlık durumlarını değerlendirmesini istemiştim.
Hem eklem iltihabı hem de iltihabi bağırsak hastalığı zamanla kötüleşen uzun dönemli sağlık durumları olduğundan, insanlardan gelecekte sağlıklarının o kadar düzelmesini düşünmesini beklemezsiniz.
Ancak iyimser olanlar, gelecekte sağlık durumlarının iyileşeceğini düşünüyorken, karamsarlar ise sağlık durumlarının daha kötü duruma geleceğini düşünüyorlardı.
Karamsarların duruma bu gözle bakması, ağrı gibi belirtilerin icabına bakmak için gereken başa çıkma yöntemlerini uygulamalarına yol açabilir.
Bununla beraber söz konusu faydalar, bu gibi yöntemlerin sahiden işe yarayacağı bir miktar iyimserlik ile en iyi şekilde gerçekleşebilir.
Savunmacı karamsarlar ile olumsuz düşünen diğer bireyleri (sadece endişeli veya kederli olanlar gibi) birbirinden ayıran en önemli fark, bu kişilerin olaylarla başa çıkma şeklidir.
İnsanlar endişeli veya kederli hissettikleri zaman, önceden bekledikleri sorunlarla başa çıkmaktan kaçınmaya eğimliyken, savunmacı karamsarlar kendi olumsuz beklentilerini kullanarak kendilerini motive ederler ve hazır durumda hissetmek ve sonuçlar üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmak için etkin adımlar atarlar.
Bu yüzden, diğer insanları gıcık edebilseniz de, karamsar biri olmak kötü bir şey olmayabilir. Sonuçta önemli olan, bu karamsarlıkla ne yaptığınızdır.