Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından hazırlanan “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Doğal Afetler” kitabı, İstanbul’un yaklaşık 15 asırlık afet karnesini belge, fotoğraf ve döneme ait haritalarla ortaya koyuyor.
Doğal Afet Sigortaları Kurumunun (DASK) katkılarıyla hazırlanan eser, İstanbul’da 377-1894 yılları arasında meydana gelen doğal afetlere ilişkin bilgi ve belgeler içeriyor.
Eserde, Osmanlı döneminde arşivlenmiş deprem, salgın hastalıklar, yangın, meteorolojik afetler, kıtlık ve İstanbul’da göçlerin orijinal kayıtları ve Latin alfabesine çevrilmiş hali bulunuyor.
Prof. Dr. Fatma Ürekli, Yrd. Doç. Dr. Raşit Gündoğdu ve Ebul Faruk Önal tarafından kaleme alınan ve 488 sayfadan oluşan kitap, İstanbul’un yaklaşık 15 asırlık afet karnesini belge, fotoğraf ve döneme ait haritalarla ortaya koyuyor.
Eserde, 4 bin arşiv belgesinin arasından titizlikle seçilen 170 belgenin görüntüsü, özeti ve transkripsiyonu (çeviri yazı) yer alıyor.
Ayrıca gerçekleşen afetlerden sonra göç politikası, kurulan yardım noktaları ve işleyişleri, hükümetin konuyla ilgili aldığı ve uyguladığı kararlar, enkaz altında kalıp ölen insanlar, afet bölgelerinde yapılan masraflar, zarar gören yapılar, deprem bölgesindeki çalışmalarından dolayı ödüllendirilen kişiler ve daha birçok kayıt belgeleriyle birlikte kitapta yer alıyor.
“Büyük İstanbul Depremi”
Kitaptaki deprem cetveline göre, İstanbul’da 377-1894 yılları arasında 61 deprem kayıt altına alınabildi.
İstanbul’da kayıt altına alınan ilk deprem, 26 Ocak 377 yılında gerçekleşti. Cetvelde, kayıt altına alınan son deprem ise miladi takvime göre 10 Temmuz 1894 yılında meydana geldi. Çok sayıda kişinin hayatını kaybettiği ve yapının zarar gördüğü söz konusu deprem, “Büyük İstanbul Depremi” olarak adlandırıldı.
Kara ölüm kolera
Kitapta, kara ölüm olarak nitelendirilen kolera hastalığının bulaşıcılığı ve 1831’de İstanbul halkına bulaştığında yarattığı etki de kayıt altına alındı. Günde 200 kişinin ölmesinden dolayı Osmanlı devrinde ilk karantina uygulamasına gidildi.
Hastalığın Kırım Savaşı’nda İstanbul halkına tekrar bulaştığı, sonrasında ise aralıklı olarak hastalığın kent içinde görüldüğü de kayıtlarda yer aldı.
Yaşanan afetlerin detaylı bir şekilde kayıt altına alınması İstanbul’un sadece konumundan dolayı değil, şehirde yaşanan olaylar açısından da önemli bir yer tuttuğunu gösteriyor.