Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 63. Hükümet’i kurmak için AK Parti Genel Başkanı ve Konya Milletvekili Ahmet Davutoğlu’nu 9 Temmuz’da görevlendirdi. Davutoğlu, CHP ve MHP ile yaptığı görüşmelerden sonuç alamadı. Erdoğan’ın Anayasa gereği, Davutoğlu’na hükümeti kurmak için verdiği 45 günlük süre, 23 Ağustos’ta sona eriyor.
Sürenin sona ermesine 5 gün kala, Davutoğlu görevi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a iade edecek. Bu durumda Cumhurbaşkanı yeni görevlendirme yapabilecek. Erdoğan’ın seçimden en çok oy alan ikinci parti CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’na görevi vermesi de ihtimaller arasında yer alıyor.
Kılıçdaroğlu’na görev verilirse…
Erdoğan’ın Kılıçdaroğlu’na görev vermesi ve bu durumda da hükümetin kurulamaması halinde, seçimlerin yenilenmesi “Geçici Bakanlar Kurulu” kurulması ihtimalleri güçleniyor.
Anayasa’ya göre seçim kararı TBMM veya Cumhurbaşkanı tarafından alınabiliyor.
Anayasa’nın 116. maddesi gereği, yeni seçilen TBMM’de Başkanlık Divanı seçiminden sonra 45 gün içinde Bakanlar Kurulu’nun kurulamaması halinde Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı’na danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebiliyor. Yenileme kararının Cumhurbaşkanınca verilmesi halinde bu kararın alındığı günden sonra gelen 90. günü takip eden ilk pazar seçim yapılıyor.
Hükümet kurma sürecinin olumsuz tamamlanmasının ardından Türkiye tarihinde ilk kez bir Cumhurbaşkanı seçimin yenilenmesi yetkisini kullanabilecek.
Anayasa’nın 77. maddesine göre, 4 yılda bir yapılan TBMM seçimleri, bu süre dolmadan Meclis tarafından da yenilenebiliyor.
Seçimlerin yenilenmesine dair önergeler, Anayasa Komisyonunda görüşülüyor ve Anayasa Komisyonu raporu Genel Kurulda gündemdeki bütün konulardan önce görüşüldükten sonra açık oya sunuluyor.
Yenileme kararı, TBMM tarafından verilmişse Meclis, Yüksek Seçim Kuruluna (YSK) danışarak, seçimin yapılacağı tarihi de belirliyor.
Seçimlerin yenilenmesine veya ara seçim yapılmasına karar verildiği hallerde YSK, ilgili kanunların seçimlere ilişkin tespit ettiği süreleri kısaltarak uygulayabiliyor.
Seçimlerde Geçici Bakanlar Kurulu
Geçici Bakanlar Kurulu, iki koşulun bir araya gelmesi sonucu kuruluyor: 45 gün içinde hükümetin kurulamaması ve Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi.
Anayasa’ya göre, TBMM seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesine karar verilmesi halinde, Bakanlar Kurulu çekiliyor ve Cumhurbaşkanı Geçici Bakanlar Kurulunu kurmak üzere bir Başbakan atıyor.
Geçici Bakanlar Kuruluna, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanları TBMM’deki veya Meclis dışındaki bağımsızlardan olmak üzere, siyasi parti gruplarından, oranlarına göre üye alınıyor.
Siyasi parti gruplarından alınacak üye sayısını TBMM Başkanı tespit ederek Başbakana bildiriyor. Teklif edilen bakanlığı kabul etmeyen veya sonradan çekilen partililer yerine, TBMM içinden veya dışarıdan bağımsızlar atanıyor.
Geçici Bakanlar Kurulu, yenilenme kararının Resmi Gazete’de ilanından itibaren beş gün içinde kuruluyor. Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmuyor. Geçici Bakanlar Kurulu, seçim süresince ve yeni Meclis toplanıncaya kadar görev yapıyor.
Geçici Bakanlar Kurulu oluşturulması halinde, milletvekili sayılarına göre, AK Parti’ye 12, CHP’ye 7, MHP ve HDP’ye 3’er bakanlık düşeceği hesaplanıyor.
CHP ve MHP yöneticileri Geçici Bakanlar Kuruluna üye vermeyeceklerini ifade etti. CHP ve MHP, üye vermediği takdirde, bu partilere düşecek bakanlıklar diğer partiler arasında pay edilecek.
Prof. Dr. Hakyemez’den değerlendirme
Karadeniz Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Anayasa Hukukçuları Derneği Başkanı Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Anayasa’daki sürece göre, Cumhurbaşkanının hükümeti kurma görevini bir milletvekiline vereceğini, bu milletvekilinin hükümeti kuramaması halinde Cumhurbaşkanına görevi iade edeceğini söyledi.
Cumhurbaşkanının tekrar bir başkasına hükümeti kurma görevi verebileceğini kaydeden Hakyemez, “Cumhurbaşkanı hükümeti kurma görevini Davutoğlu’na verdi, Davutoğlu da varsayalım bugün 40. günde iade etti. Sayın Cumhurbaşkanı hükümeti kurma görevini, bir sonraki en çok oyu alan partinin genel başkanına verebilir. Bunlar teamül, illa onu vermek zorunda değil, başkasına da verebilir. Hükümet kurma çalışmaları yapılırken bahsedilen 45 günlük süre dolarsa Cumhurbaşkanı o zaman Meclis Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir” diye konuştu.
Hükümeti kurmak için verilen 45 günlük sürenin ikinci kişinin Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilmesiyle yeniden başlamayacağını ifade eden Hakyemez, Anayasa hükmünün açık olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Hakyemez, şunları kaydetti:
“Bunun tersi 1982 Anayasasının ruhuyla çelişir. ‘Cumhurbaşkanı, Başkanlık Divanı seçiminden sonra 45 gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması halinde seçimlerin yenilenmesine karar verebilir’ diyor. Başkanlık Divanı seçiminden sonra hükümeti kurma görevini birisine verecek, ondan sonra 45 günlük süre içinde Bakanlar Kurulu kurulamamışsa, ister bu birinci görev verilme ister ikinci ister üçüncü görev verilme aşamasında olsun, o zaman hükümeti kurma görevi başarıyla tamamlanamadığı için seçimler yenilenir. Ama Davutoğlu, 40 gün değil de 10. günde iade etseydi, 35 gün daha var, bu da Cumhurbaşkanı diğerlerine de sırasıyla görev verme fırsatı verecekti. Diğeri 10 gün sonra iade etti, diğerine verebilirdi. Ama Cumhurbaşkanı uzayda yaşayan bir insan değil. Cumhurbaşkanı siyasi atmosferi görüyor. Hükümetin kurulabileceğine yönelik sinyaller alıyorsa, 45 gün geçmesine rağmen seçimlerin yenilenmesi kararı vermeyebilir, esnetebilir.”
Prof. Dr. Hakyemez, 1982 Anayasası’ndan sonra şimdiye kadar hiçbir Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermediğini, olması halinde bunun ilk kez yaşanacağını dile getirdi.
Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi yetkisinin, 1982 Anayasası’nın isabetli hükümlerinden biri olduğunu aktaran Hakyemez, “1982 Anayasası’nı pek çok yönüyle eleştiriyoruz ama bu hükmü olumlu. 45 günlük süre içinde hükümet kurulamıyorsa ülkede sorunlar ortaya çıkacaktır. Bu nedenle işi çözümsüzlüğe bırakmamak için yeniden seçime gidilmesi biçimindeki caydırıcı silahı Cumhurbaşkanı devreye sokacaktır” ifadesini kullandı.