Aya Sofya adı “Kutsal Bilgelik” ya da “İlahî Bilgelik” anlamına gelmekte olup, Ortodoksluk mezhepinde Tanrı’nın üç niteliğinden biri sayılır. “Kutsal Bilgelik”e ithaf edilen Ayasofya kilisesi, 916 sene boyunca Bizans İmparatorluğu’nun en prestijli yapısı, Ortodoks dünyasının merkezi oldu. Hıristiyan üçlemesinin ikinci unsuru olan Kutsal Hikmet’e (Sofia) adandığından Ayia Sofia olarak tanınmıştır. İstanbul’un fethinden sonra Ayasofya Cami-i Kebiri adıyla cami olarak kullanılmaya başlandı. İstanbul’un en büyük camisi olan bu yapı 1935’te müzeye dönüştürüldü ve bugün kenti yeryüzünde temsil eden en görkemli simgelerden biridir. Ayasofya aslında tarihteki üçüncü Ayasofya’dır. Daha önce iki defa yıkılmış ve son olarak İmparator Justiniaus (527-565) tarafından üçüncü kez yaptırılmıştır.
29
Altı kanatlı Serafim meleğinin İncil’e göre Tanrı’nın tahtını koruduğuna inanılıyor. Serafim meleğinden Ayasofya’da dört adet var.
39
Sultan Abdülmecid ve o dönem restorasyonu yürüten İsviçreli mimar Gaspare Fossati’nin gördüğü, üzerleri sıva ve metal maskeyle kapatılan 700 yaşında olduğu tahmin edilen altı kanatlı melek figüründen birinin yüzü açıldı.
49
Serafim Hristiyan teolojisinde bir anlamda cennetin bekçileri olarak bilinen en üst düzeyde melek tasvirlerinin kanatlarının orta yerindeki yüzün üzerindeki maske kaldırıldı ve yüz tasviri ortaya çıkarıldı.
59
Ayasofya’nın orta kıble kapısı üzerinde bir tabut var. Sarı pirinçten yapılmış bu tabutta Kraliçe Sofya yatıyor ve ‘bu tabuta sakın dokunmayın!’ deniyor. Çünkü tabuta el sürülürse büyük bir gürültü başlıyor. Tüm bina sallanıyor.
69
Kubbenin dört bir tarafına yapılmış birer tane melek resmi var. Bunlar Cebrail, Azrail, Mikail, İsrafil’dir. İnananlar, tabut ile melekler arasında bir ilişki kuruyorlar. Onlara göre tabutun koruyuculuğunu üstlenen melekler, ona dokunulmasına izin vermiyorlarmış.
79
Ayasofya’nın güneyinde dört adet mermer beyaz uçlar üzerinde Azrail, İsrafil, Mikail, Cebrail’in tasvirleri İstanbul’un 14. tılsımını oluşturuyordu. Bunlar dört yöne bakacak şekilde dikilmişlerdi. Yılda bir kere Cebrail tasviri kanatlarını çırpıp haykırsa doğu tarafında bolluk olur. İsrafil tasviri bunu yapsa batıda kıtlığa delalet eder, Mikail tasviri kanat çırpsa ve haykırsa yeni bir asi çıkar, Azrail tasviri aynı hareketi yapsa bütün alemi veba sarar.
89
Bu eşsiz yapı, bir çok gizemi ve efsaneyi de içerisinde barındırıyor.
99
Kaynaklara göre Ayasofya, dünyanın en hızlı inşa edilmiş katedralidir. Dünyanın en uzun süreyle yaklaşık 1500 yıl ibadethane olmuş yapılarından biridir. Dünyanın ayakta kalabilen en eski katedralidir. Yapıldığı dönemden itibaren yaklaşık bin yıl boyunca (1520’de İspanya’daki Sevilla Katedrali’nin inşaatı tamamlanıncaya kadar) dünyanın en büyük katedrali olmuş, büyüklüğü aşılamamıştır. Günümüzde ise kapladığı alan itibarıyla dünyanın dördüncü büyük katedralidir.