Cüce gezegen Plüton’un yüzeyi üzerinde yükselen iki tepe yıllardır bilim insanlarınn kafasını karıştırdı. Bazı araştırmacılar, bunların bir buz yanardağı olabileceğini, lav değil de çok miktarda buzlu sulu kar püskürttüğünü tahmin etti. Ancak kazan benzeri bir kaldera görülmedi.
Nature Communications dergisinde yayınlanan görüntülerin ve topografik verilerin tam bir analizi, bunun tek bir buz volkanı değil, bazıları 7 bin metreye yükseklikte ve yaklaşık 10-150 km çapında olan pek çok buz volkanın birleşimi olduğunu gösterdi. Ancak, onların keşfi başka bir tartışmayı yeniden alevlendirdi: Plüton’u volkanik aktiviteyi destekleyecek kadar sıcak tutan ne olabilir?
NASA’NIN PAYLAŞTIĞI GÖRÜNTÜLER FARK EDİLMESİNİ SAĞLADI
Diğer taraftan, kalp şeklindeki uçsuz bucaksız bir buz tabakasının güney ucunda yer alan bu olağandışı yüzey özellikleri, ilk olarak Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi’nin (NASA) Yeni Ufuklar uzay aracının Temmuz 2015’te yanından geçerek, buzlu eski gezegenin ve uydularının ilk yakın çekim görüntülerini sağladığında fark edildi.
ABD’de yer alan Southwest Araştırma Enstitüsü’nde proje bilimcisi yardımcısı olan Dr. Kelsi Singer, “Bu alan çok farklı ve çarpıcı göründüğü için hemen ilgimizi çekti. Bu devasa geniş tepeciklerin üzerinde üst üste bindirilmiş dalgalı doku, onun üzerinde ise daha küçük kayalık bir doku türü var” diye konuştu.
Bununla birlikte, NASA’nın Plüton’un yakın fotoğraflarını paylaştığı dönemde yakınlardaki asteroitlerden veya meteorlardan çarpma kraterleri yoktu, bu durum özelliklerin nispeten yakın tarihli jeolojik olaylar tarafından silindiğini düşündürdü. Ayrıca, Dünya’daki dağ oluşumuna önemli bir katkıda bulunan levha tektoniğine dair hiçbir kanıt bulunamamıştı. Bu nedenle buz volkanları teorisi yaygın olarak kabul görmedi.
UZAYDAKİ DİĞER VOLAKANİK YAPILARDAN FARKLILIK GÖSTERİYOR
Bu nedenle Singer ve meslektaşları onlara volkan deme konusunda temkinli davrandılar. Singer, “Buzlu volkanizmaya sahip olmak büyük bir iddia olarak kabul ediliyor. Teorik olarak mümkün, ancak Güneş sisteminde farklı bir örnek yok ve diğer gezegenlerdekilerin hepsi gerçekten farklı görünüyor ve Plüton’daki özelliklere sahip değil” dedi.
Bu ilk görüntüler 2015’te geri gönderildiğinden, kompozisyon ve topografik verilerle birlikte çok daha fazlası geldi. Tüm bunları bir araya getiren ekip, görünüşleri ve davranışları Dünya’da bulunanlardan çok farklı olsa da, bu olağandışı özelliklerin gerçekten de volkanlar olduğu sonucuna vardı.
PLÜTON’UN YÜZEY SICAKLIĞI -233 DERECE
Singer, “Fuji Dağı’na veya Hawaii’deki yanardağlardan birine bakarsanız, büyük, geniş ve pürüzsüz görünürler. Plüton için bu durum geçerli değil. Yani, muhtemelen malzemenin aşağıdan ekstrüde edildiğini ve kubbenin üstte büyüdüğünü düşünüyoruz. Bu malzemenin doğasına gelince, bileşim verileri bunun esas olarak su buzu olduğunu, ancak amonyak veya metanol gibi bazı ek ‘antifriz’ bileşenlerinin karıştırıldığını gösteriyor. Sıvı olacağını düşünmek hala zor, çünkü çok soğuk. Plüton’daki ortalama yüzey sıcaklığı yaklaşık -233 C. Yani, buzun katı halde olması beklenir, ama yine de akıyor” dedi.
Öte yandan, çalışmanın yazarları bu durumun oldukça şaşırtıcı olduğunu belirterek, “Aşırı düşük sıcaklık göz önüne alındığında, bu malzemenin hiç hareketli olmaması gerekiyor. Muhtemelen, Plüton’un kayalık çekirdeğinin beklenenden daha sıcak olduğunu ve radyoaktif bozunmadan salınan ısı enerjisinin bazı elementlerinin bir şekilde örneğin yalıtkan bir malzeme tabakası tarafından tutulduğunu ve periyodik olarak salınarak volkanik patlamaları tetiklediğini düşünüyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
NTV