Almanya’ya gidip de en ünlü sosis yemekleri olan Currywurst ve Bratwurst’ü yemeden dönmek neredeyse imkânsızdır. Ancak sosisin yanı sıra Almanların severek yediği bir başka yemek daha var: Döner kebabı.
82 milyon nüfusa sahip Almanya’da günde iki milyon porsiyon döner kebap tüketiliyor. Ekmek arası döner ve salata, ayaküstü yenen fast food tarzı yemekler arasında sosisi geride bırakmış görünüyor. Bu durum, Türkiye’den göçün Alman toplumu üzerindeki kültürel ve ekonomik etkisinin de önemli bir göstergesi.
Almanya’da ekmek arası dönerin kökeni 50 yıl öncesine, Kadir Nurman ve Mehmet Aygün adlı Berlin’deki iki göçmen işçiye dayandırılıyor. İkinci Dünya Savaşı Sonrası Batı Alman ekonomisini canlandırmak için Doğu ve Güney Avrupa’dan çok sayıda işçi akışı teşvik edilmişti.
Döneri Almanya’ya ilk kimin getirdiği konusu tartışmalı, fakat Avrupa Türk Döner İmalatçıları Derneği (ATDiD) resmi olarak Nurman’a vermiş bu unvanı.
Dernek sözcüsü Gürsel Ülber, Batı Berlin’de ilk döneri 1972’de Nurman’ın sattığını söylüyor. Fakat her ikisi de normalde pirinç pilavı üzerinde ve salata ile servis edilen döneri, Almanların ayaküstü yiyeceği şekilde ekmek arasında ilk satışa çıkaran kişinin kendileri olduğunu iddia ediyor.
Bugün Almanya’da 4 milyar Euro’yu bulan döner sektöründe günde 400 ton et kullanılıyor. Böylece döner, Almanların ayaküstü yenen yemekler listesinde en üst sırada yer alıyor.
ATDiD verilerine göre, 4 bini Berlin’de olmak üzere Almanya’da toplam 40 bin kebapçı bulunuyor.
Almanlar öyle çok döner tüketiyor ki 20011’de birkaç Alman üniversite öğrencisi ağızdaki döner kokusunu giderecek bir içecek üretmeye bile kalkışmış. Papa Turk adı verilen ve zencefil, maydanoz, nane ve limondan yapılan içeceğin döner yedikten sonra ağızdaki sarımsak kokusunu giderdiği iddia ediliyor.
Lezzetli ve ucuz
Peki Almanlar neden döneri bu kadar çok seviyor?
“Çünkü tadı güzel; ayrıca çok sayıda iyi malzeme, protein ve salata elinizin altında” diyor Ülber.
Lezzetin yanı sıra porsiyonların büyük ve ucuz olması (fiyatlar 4.50-14 Euro arasında değişiyor), aynı zamanda birçok tarza uyum sağlama olanağı bu yiyeceği popüler kılıyor.
Döner ilk olarak sadece dana etinden yapılırken daha sonra tavuk, kuzu, hindi eti de yayılıyor. Her dönerci farklı ekmek ve soslar kullanarak kendi tarzını geliştiriyor.
Ekmek arası dönerin yanı sıra müşteriler arasında iskender, adana, köfte gibi farklı yemek türlerinin de yaygınlaştığı belirtiliyor.
Stuttgart’taki World of Kebap’ın sahibi Evren Demircan, en çok dana etinden yapılma dönerin sevildiğini, hafta içi 500 olan satış rakamının hafta sonu iki katına çıktığını söylüyor.
Kültürler arası bağ
Almanların döneri neden sevdiğini anlamak ve yerinde görmek için Almanya’ya gittiğimde bu yiyeceği azımsamamak gerektiğini daha iyi anladım. Cuma günü öğle vakti mahalleliler, çalışanlar, turistler türlü türlü restoran ve kafede döner yemek için uzun sıralarda beklemeyi göze almıştı.
Türkiyeli dönerciler ise bu geleneksel yemeği günümüze taşıma ve sürekli gelişen gıda sektöründe günün koşullarına adapte etme konusunda başarılı olmuş gerçekten.
Almanya’daki en büyük azınlığı Türkiyeliler oluşturuyor ve dönerciler sadece ekonomide değil, iki kültür arasında bağlantı kurmada da önemli bir rol oynuyor.