Atatürk’ün en büyük mirası olan Türkiye Cumhuriyeti’nin 90. yıl dönümü bugün…
Mustafa Kemal Atatürk, eşsiz bir mücadeleyle Anadolu’yu emperyalist güçlerden kurtardıktan sonra ilan ettiği Cumhuriyet’i ilan etmişti. Cumhuriyet Bayramı, tüm yurtta, KKTC’de ve dış temsilciliklerde çeşitli törenlerle kutlanacak.
29 Ekim 1923’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde ‘Yaşasın!’ sesleriyle kabul edilen Cumhuriyet’in kurulması kolay olmamıştı.
İlk toplantısını 23 Nisan 1920’de yapan TBMM’nin kabul ettiği 1921 Anayasası’nın ‘Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir’ şeklindeki birinci maddesi, ‘cumhuriyet’ rejiminin habercisiydi. Ancak ‘cumhuriyeti’ kabul etmek, 16 Nisan 1923’te görevini tamamlayan Birinci Meclis’e değil, 11 Ağustos 1923’te toplanan İkinci Meclis’e nasip olacaktı.
İkinci Meclis, Başkanlığa Mustafa Kemal Paşa’yı, ikinci başkanlığa Ali Fuat (Cebesoy) Paşa’yı seçti; başbakanlığa Ali Fethi (Okyar) getirildi. Meclis’te oluşan muhalif grubun eleştirilerinin yoğunlaşması üzerine Mustafa Kemal başkanlığında 25 Ekim’de toplanan Bakanlar Kurulu, istifa etmeyi ve yeni hükümette hiçbir görev almamayı benimsedi.
‘CUMHURİYETİ YARIN İLAN EDECEĞİZ’
Bakanların istifaları 27 Ekim’de Meclis’te okundu.
Meclis, yeni Bakanlar Kurulu için oluşturulan listeler üzerinde anlaşma sağlayamadı. Uzun süredir ‘cumhuriyet’ düşüncesini içinde barındıran Mustafa Kemal, bu siyasi bunalım üzerine, zamanın geldiğine karar verdi. Yakın çalışma arkadaşlarını, 28 Ekim akşamı Çankaya’da yemeğe çağıran Mustafa Kemal, onlara ‘Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz’ dedi.
Mustafa Kemal ve yemekten sonra kalmasını istediği İsmet (İnönü) Paşa, cumhuriyetin ilanına ilişkin anayasa değişikliği üzerinde çalıştı.
Halk Fırkası, 29 Ekim’de yaptığı toplantıda, Mustafa Kemal’i hükümet bunalımını çözmekle görevlendirdi. Mustafa Kemal, cumhuriyetin ilanına yönelik anayasa değişikliği önergesini açıkladı.
Halk Fırkası Meclis Grubu’nda ve sonra TBMM Genel Kurulu’nda, anayasanın 1’inci, 2’nci, 10’uncu, 11’inci ve 12’nci maddelerinin değiştirilmesinin kabul edilmesiyle ‘cumhuriyet’ resmen ilan edildi. ‘Yaşasan Cumhuriyet!’ nidaları, TBMM Genel Kurulu’nun duvarlarında yankılandı.