İran ve Suudi Arabistan, Körfez’de istikrar ve güvenliği tehdit eden ve Yemen’den Suriye’ye Orta Doğu’daki çatışmaları körükleyen düşmanlık yıllarının ardından ilişkileri yeniden kurma konusunda anlaştı.
Çin’in aracılık ettiği anlaşma, iki rakip Orta Doğu gücünün üst düzey güvenlik yetkilileri arasında Pekin’de daha önce açıklanmayan dört günlük görüşmelerin ardından duyuruldu.
İran, Suudi Arabistan ve Çin tarafından yapılan açıklamaya göre Tahran ve Riyad diplomatik ilişkileri yeniden başlatma ve iki ay içinde büyükelçilikleri yeniden açma konusunda anlaştı. Açıklamada “Anlaşma devletlerin egemenliğine saygı ve içişlerine karışmama ilkelerinin teyidini de içeriyor.” denildi.
Suudi Arabistan, Riyad’ın Şii bir Müslüman din adamını idam etmesi üzerine iki ülke arasında çıkan anlaşmazlık sırasında Tahran’daki büyükelçiliğinin basılmasının ardından 2016 yılında İran ile ilişkilerini kesti.
İran ve Suudi Arabistan, Çin’in arabuluculuğunda diplomatik ilişkilerin kurulması için anlaştı – 1Fotoğrafta, Suudi Arabistan’ın Tahran Büyükelçiliği binası görünüyor.
Suudi Arabistan, ayrıca 2019’da petrol tesislerine yapılan füze ve insansız hava aracı saldırılarının yanı sıra Körfez sularında tankerlere yapılan saldırılardan da İran’ı sorumlu tuttu. İran bu suçlamaları reddetti.
Yemen’deki İran’a bağlı Husi hareketi de Husilerle savaşan koalisyona liderlik eden Suudi Arabistan’a sınır ötesi füze ve insansız hava aracı saldırıları düzenledi ve 2022’de bu saldırıları Birleşik Arap Emirlikleri’ne kadar genişletti.
Cuma günü İran’ın en üst düzey güvenlik yetkilisi Ali Shamkhani ve Suudi Arabistan ulusal güvenlik danışmanı Musaed bin Mohammed Al-Aiban tarafından imzalanan anlaşma, 2001 yılında imzalanan bir güvenlik işbirliği anlaşmasının yanı sıra ticaret, ekonomi ve yatırım konularında daha önce imzalanan bir başka anlaşmayı da yeniden aktif hale getirmeyi kabul etti.
Çin’in en üst düzey diplomatı Wang Yi anlaşmayı diyalog ve barış için bir zafer olarak nitelendirirken, Pekin’in zorlu küresel meselelerin ele alınmasında yapıcı bir rol oynamaya devam edeceğini sözlerine ekledi.
ABD DOĞRUDAN MÜDAHİL OLMADI
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Sözcüsü John Kirby, Suudi Arabistan’ın Pekin’deki görüşmelerle ilgili olarak ABD’yi bilgilendirdiğini ancak Washington’un doğrudan müdahil olmadığını söyledi. Kirby, Washington’un Yemen’deki savaşın sona ermesi için süreci desteklediğini açıkladı.
İran ve Suudi Arabistan, Çin’in arabuluculuğunda diplomatik ilişkilerin kurulması için anlaştı – 2Suudi Arabistan, Riyad’ın Şii Şeyh Nimr El-Nimr’i idam etmesi üzerine iki ülke arasında çıkan anlaşmazlık sırasında Tahran’daki büyükelçiliğinin basılmasının ardından 2016 yılında İran ile ilişkilerini kesti.
“Bu Çin’le ilgili değil. Bölgedeki gerilimi azaltmaya yönelik her türlü çabayı destekliyoruz. Bunun bizim çıkarımıza olduğunu düşünüyoruz ve bu bizim caydırıcılık ve diplomasinin etkili kombinasyonu yoluyla üzerinde çalıştığımız bir şey” dedi.
Riyad ve Washington arasında uzun süredir devam eden stratejik bağlar, Başkan Joe Biden yönetimi sırasında krallığın insan hakları sicili, Yemen savaşı ve son zamanlarda Rusya ve OPEC+ petrol üretimi ile ilişkiler nedeniyle gerildi.
Buna karşılık Suudi Arabistan’ın Çin ile artan bağları, Devlet Başkanı Xi Jinping’in üç ay önceki yüksek profilli ziyaretiyle vurgulanmıştı. Cuma günkü açıklama, Xi’nin bir dizi zorluğun ortasında Çin’in başkanı olarak üçüncü dönemini tamamladığı gün geldi.
“DOĞRU YÖNDE İLERLİYOR”
Orta Doğu’nun önde gelen iki Şii ve Sünni Müslüman gücü olan İran ve Suudi Arabistan, Yemen’den Suriye’ye ve başka yerlere uzanan vekalet savaşlarında uzun süredir karşıt tarafları destekliyor.
Analistler, İran’ın ABD’nin bölgede kendisini izole etme çabalarını baltalamaya, Suudi Arabistan’ın ise ekonomik kalkınmaya odaklanmaya çalışması nedeniyle her iki tarafın da gerilimin azalmasından fayda sağlayacağını söylüyor.
MISIR VE TÜRKİYE MEMNUNİYETLE KARŞILADI
Diğer Körfez ülkeleri Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Katar, Bahreyn ve Kuveyt’in yanı sıra Irak, Mısır ve Türkiye de Suudi-İran ilişkilerinin yeniden kurulmasını memnuniyetle karşıladı.
ABD’deki Rice Üniversitesi Baker Enstitüsü’nden siyaset bilimci Kristian Coates Ulrichsen, “Bölgede daha fazla istikrarsızlık şu anda Suudi Arabistan’ın ya da İran’ın çıkarına değil. ABD’nin İran’a yönelik tutumunun giderek şahinleştiği bir dönemde Çinlilerin bu konuyu ele alması başlı başına güçlü bir sinyal.” dedi.
Suudi Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Farhan Al Saud, devlet televizyonunda yayınlanan açıklamalarında Riyad’ın “siyasi çözüm ve diyalogdan yana olduğunu” söyledi.
İran Dışişleri Bakanı Hossein Amirabdollahian ise daha fazlasının geleceğini ima etti.
Amirabdollahian Twitter’da “İran hükümetinin dış politikasının ana ekseni olan komşuluk politikası güçlü bir şekilde doğru yönde ilerliyor ve diplomatik aygıt aktif olarak daha fazla bölgesel adımın hazırlanmasının arkasında.” diye yazdı.
İran ve Suudi Arabistan, Çin’in arabuluculuğunda diplomatik ilişkilerin kurulması için anlaştı – 3İran ve Suudi Arabistan, diplomatik ilişkilerin kurulması için 7 yıl sonra anlaştı.
Üst düzey bir İranlı yetkili Suudi Arabistan’la yaşanan gerilimin ele alınmasının Tahran için en önemli öncelik haline geldiğini ve İran’ın nükleer programına ilişkin uzun süredir devam eden görüşmelerin çözümüne yardımcı olacağını söyledi.
Reuters’a konuşan yetkili, “Bu durum Batı’yı İran’la bir nükleer anlaşmaya varma konusunda cesaretlendirecektir.” dedi.
Suudi Arabistan ve müttefikleri, Tahran’la 2015’te varılan nükleer anlaşmayı yeniden canlandırmak için uzun süredir küresel güçlere İran’ın füze ve insansız hava aracı programlarıyla ilgili korkularını gidermeleri için baskı yapıyor.