2019 yılı Nobel Fizik Ödülüne layık görülen araştırmacılar belli oldu. Nobel Akademisi bu yıl ödülü iki ayrı dalda toplamda üç araştırmacıya vermeyi tercih etti.
Princeton Üniversitesi’nden Profesör James Peebles, fiziksel kozmoloji alanında yaptığı teorik keşifler nedeniyle ödüle layık görüldü.
Ödülün diğer yarısını ise Cenevre Üniversitesi’nden Profesör Michel Mayor ve Cambridge Üniversitesi’nden Profesör Didier Queloz, güneş sistemi dışında bulunan bir gezegenin, güneşe benzer bir yıldızın yörüngesine girmesine ilişkin keşifleri nedeniyle ödül aldı.
Nobel Fizik Ödülü’nü alan araştırmacılar.
Nobel Akademisi’nden yapılan açıklamaya göre bu yıl ödül sahipleri seçilirken insanlığın uzayla ilişkisine katkılar dikkate alındı.
James Peebles, milyarlarca galaksi ve galaksi kümelerine odaklanan bir araştırmacı. 20 yıldan uzun bir süre çalışarak geliştirdiği teorik yaklaşımı evrenin tarihine ilişkin modern yaklaşımımızı şekillendirdi. Peebles çalışmaları Büyük Patlamadan günümüze kadar bir evren tarihi oluşturmamızı sağladı.
Öte yandan Didier Queloz ve Michel Mayor, Samanyolu Galaksisi’nin keşfine katkıda bulundu. İlk olarak 1995 yılında Güneş Sistemi dışında bir gezegenin keşfini gerçekleştirdiler. Güneş Sistemi dışındaki bu gezegen tıpkı Dünya gibi Güneş’e benzer bir yıldızın etrafında yörüngeye oturmuştu. Dünya’ya yaklaşık 51 ışıkyılı uzaklıkta bulunan o yıldıza “51 Pegasi” adı verildi.
Mayor ve Queloz’un başlatmış olduğu devrim bugüne kadar Samanyolu’nda dört binden fazla gezegenin keşfedilmesine neden oldu. Halen herbiri birbirinden oldukça farklı olan gezegenler keşfediliyor.
NOBEL FİZİK ÖDÜLÜ
Nobel Fizik Ödülü, 1901’den bu yana her yıl fizik alanında insanlığa önemli katkı sunan kişilere veriliyor.
ABD’li fizikçi ve elektrik mühendisi John Bardeen, 1956 ve 1972 yıllarında iki kez Nobel Fizik Ödülü’nü alan tek bilim insanı olarak tarihe geçti.
Nobel Fizik Ödülü’nü bugüne kadar 3 kadın kazandı. 1903’te Polonya asıllı Fransız kimyager ve fizikçi Marie Curie, 1963’te Alman asıllı ABD’li fizikçi Maria Goeppert-Mayer, 2018’de ise Kanadalı fizikçi Dana Strickland ödülün sahibi oldu.
Nobel Fizik Ödülü’nü alan en genç bilim adamı Lawrence Bragg, babası William Bragg ile 1915’te ödüle layık görüldü. Lawrence, ödülü aldığında 25 yaşındaydı.
ALFRED NOBEL’İN SON İSTEĞİ
İsveçli kimya mühendisi Alfred Nobel, ölümünden bir yıl önce, 27 Kasım 1895’te üçüncü ve son vasiyetini imzalamıştı. Ölümünden sonra her yıl fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış alanlarında insanlığa büyük katkıda bulunan araştırmacılara verilecek bir ödülün kurulmasını isteyen Nobel, bunun için kendi keşfi olan dinamit ve diğer patlayıcı maddelerden elde ettiği 33,2 milyon İsveç kronu (yaklaşık 19 milyon lira) tutarındaki servetinin yüzde 94’ünü bağışlamıştı. 1867’de keşfettiği dinamit ve çeşitli ülkelerde kurduğu çok sayıda patlayıcı fabrikasından büyük bir servet elde eden Nobel’in servetini insanlığın geleceği için çalışan bilim adamlarına bağışlama fikrinin, bir Fransız gazetesinde yanlışlıkla verilen ölüm ilanına dayandığı sanılıyor.
İtalya’ya balistit barutu sattığı için 1891’de Fransa tarafından “hain” ilan edilen Alfred Nobel’in ağabeyi ve iş ortağı Ludvig, 1888’de Cannes’da yaşamını yitirmişti. Ölenin Ludvig değil, Alfred Nobel olduğuna dair yanlış istihbarat alan bir Fransız gazetesi, “Ölüm tüccarı öldü” başlıklı bir ilan yayımlamıştı. İlanda “Daha önce hiç olmadığı kadar hızlı bir biçimde ve daha fazla sayıda insanın ölümünü sağlayacak yöntemler bularak zengin olan Dr. Alfred Nobel, dün öldü.” ifadeleri kullanılmıştı. Ölenin Alfred değil, kardeşi Ludvig Nobel olduğunun anlaşılması üzerine gazete, bir düzeltme yayımlamıştı. Hayatı boyuncu evlenmeyen ve çocuğu olmayan Alfred Nobel’in, ilanı okuyunca çok üzüldüğü ve gelecek nesillerin kendisini nasıl hatırlayacağı konusunda endişeye kapıldığı ileri sürülüyor.
Nobel’in atadığı Ragnar Sohlman and Rudolf Lilljequist, bilim adamının servetiyle ilgilenmek ve ödülleri dağıtmak için 1900’da Nobel Vakfını kurdu. Nobel Vakfı, ödül verileceklerin seçiminde herhangi bir rol oynamıyor. Daha çok bir yatırım şirketi gibi faaliyette bulunan Vakıf, ödüller için finansal temel oluşturmak üzere Nobel’in servetiyle yatırımda bulunuyor. Vakıf, İsveç’te tüm vergilerden, ABD’de de yatırım vergilerinden muaf tutuluyor. Vakfın, beş kişiden oluşan yönetim kurulunun başkanını İsveç Kralı atıyor.
Bilim dünyasının en prestijli ödülü için adaylar, İsveç Kraliyet Bilim Akademisi Nobel Komitesi ve Norveç Nobel Komitesinin her bir alan için seçilen üyeleri tarafından belirleniyor. Akademi üyelerinin yaptığı oylamada oyların çoğunu alan aday ödülün sahibi oluyor.
İlk Nobel ödülleri, beş alanda 1901’de dağıtılmıştı. Nobel’in ilk sahipleri X ışınlarını keşfeden Wilhelm Röntgen, kimyasal termodinamiklerin anlaşılmasını sağlayan Jacobus van’t Hoff, Fransız şair Sully Prudhomme ve difteri tedavisinde kullanılan bir antidoksin geliştiren Alman mikrobiyolog Emil von Behring olmuştu. Kızılhaç Hareketini kuran İsviçreli Henri Dunant ile Barış Ligini kuran Fransız Frederic Passy, Nobel Barış Ödülü’nün ilk sahipleri olarak tarihe geçmişti.
İsveç Merkez Bankası da 1968’de Nobel’in anısına Ekonomik Bilimler Ödülünü kurmuş, böylece her yıl 6 farklı alanda Nobel Ödülü verilmeye başlanmıştı.